Hukuk Genel Kurulu'nun Milletlerarası Yetki İtirazı Hakkındaki Güncel Kararı

Dr. Öğr. Üyesi Candan Yasan Tepetaş, LL.M

Istanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu (“HGK”), 27.9.2023 tarihli ve 2021/11-722 Esas, 2023/865 Karar sayılı kararında milletlerarası yetki itirazının nasıl usulüne uygun bir şekilde ileri sürülebileceğini değerlendirmiştir. HGK, yabancılık unsuru içeren davalarda Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkiye sahip olmadığını iddia eden davalının yetki itirazında bulunurken yetkili mahkemeyi göstermek zorunda olmadığına karar vermiştir.

Karara konu teşkil eden olay, sigorta tazminatı alacağı sebebiyle Türk mahkemesinde 2008 yılında açılan bir davaya dayanmaktadır. Bu davada davalı, Türk mahkemelerinin yetkili olmadığını belirterek yetki itirazında bulunmuştur.

Kararın temyizi üzerine Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 10.01.2013 tarihli ve 2011/15339 Esas, 2013/465 Karar sayılı kararında, dosyada dava dilekçesinin davalıya tebliğine ilişkin tebligat evrakının yer almadığını, yetki itirazının süresinde olup olmadığının açıklığa kavuşturulmadan hüküm verilmesinin doğru olmadığını belirtmiş ve ilk derece mahkemesi kararını bozmuştur.

Bozma kararı üzerine ilk derece mahkemesi, 28.03.2018 tarihli kararında davalının yetki itirazını süresinde ileri sürdüğünü kabul etmiş, ancak yetkili mahkemeyi göstermediği için itirazının usulüne uygun olmadığı gerekçesiyle yetki itirazını reddetmiş ve uyuşmazlığın esası hakkında karar vermiştir.

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 14.01.2020 tarihli ve 2018/3110 Esas, 2020/372 Karar sayılı ikinci bozma kararında, “milletlerarası yetki itirazlarında Türk Mahkemelerinin yetkisizliğinin ileri sürülmesi yeterli olup hangi millet mahkemesinin yetkili olduğunun bildirilmesine gerek bulunmamaktadır. Zira, Türk Mahkemesi kendisinin milletlerarası yetkiye sahip olup olmadığını inceleyip yetkisiz olduğu kanısına varırsa milletlerarası yetkisizlik sebebiyle davanın reddine karar vermekle yetinecek, başka bir ülke mahkemesine gönderme kararı veremeyecektir.” diye ifade ederek kararı davalı yararına bozmuştur.

İlk derece mahkemesi direnmiştir. Mahkeme, 17.11.2021 tarihli direnme kararında HMK m. 19 (2)’deki “Yetki itirazında bulunan taraf, yetkili mahkemeyi; birden fazla yetkili mahkeme varsa seçtiği mahkemeyi bildirir. Aksi takdirde yetki itirazı dikkate alınmaz” hükmüne dayanmış; davalının yetki itirazda bulunurken yetkili bir mahkeme göstermediği için itirazının geçersiz olduğuna karar vermiştir.

Direnme kararının temyizi üzere mesele, HGK önüne gelmiştir.

HGK, Türkiye’de yetkili bir mahkemenin olmaması halinde davalının, milletlerarası yetki itirazında bulunurken yetkili mahkemeyi göstermesine gerek olmadığını ifade etmiştir. HGK, bu itirazlarda davalının “HMK m. 19 (2) bağlamında yetkili mahkemeyi göstermesi beklenemez ve beklenmemelidir. Hâkim, yetkili mahkeme gösterilmeksizin yapılan itirazı değerlendirmeye almalı ve yetki itirazında bulunulan mahkemenin yetkili olup olmadığını değerlendirmekle yetinmelidir” kararını vermiştir.

HGK’nın bu kararı, doktrinde ifade edilen görüşlerle paraleldir. HGK, Türk mahkemelerinin milletlerarası yetki kurallarının yabancı bir mahkemeyi yetkilendiremeyeceğine ilişkin temel prensibin, HMK m. 19 (2) üzerindeki etkisini isabetli bir şekilde ortaya koymuştur. Bu karar aynı zamanda, Yargıtay’ın farklı dairelerinin çeşitli yıllarda verdiği ve milletlerarası yetki itirazı üzerine Türk mahkemesinin ancak kendi yetkisi bakımından bir inceleme yapabileceği, başka bir ülke mahkemesine yetki veremeyeceği, dosyanın o ülke mahkemesine gönderilemeyeceği gibi esasları teyit eden kararlarının[1] da devamı niteliğindedir.

[1] Örneğin bkz. Yargıtay 2. HD., T. 18.03.1998, E. 1998/938 K. 1998/3251 (Lexpera); Yargıtay 8. HD., T. 10.07.2013, E. 2013/219 K. 2013/10820 (Lexpera).