Instagram’ın 5651 Sayılı Kanun Uyarınca Erişime Engellenmesine İlişkin Bilgilendirme

Bu makalede Hande Çağla Yılmaz ve Elvin Koşar ortak yazar olarak yer almıştır.

Meta Inc. bünyesindeki Instagram isimli sosyal medya platformunun tamamına yönelik olarak, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurulu (“BTK”) tarafından 02.08.2024 tarihinde erişimin engellenmesi müdahalesi uygulanmıştır. Instagram’a yönelik erişimin engellemesi kararı, halen kamuoyu ile paylaşılmamış olduğundan söz konusu müdahalenin 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’un (“5651 sayılı Kanun”) hangi maddesi uyarınca uygulandığı hakkında net bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu’nun 05.08.2024 tarihinde X isimli sosyal medya platformundaki açıklaması uyarınca, söz konusu erişimin engellenmesi kararının “katalog suçlar” sebebiyle gerçekleştiği belirtilmiş, Bakan’ın paylaşımı BTK’nın resmi X hesabından tekrardan paylaşılmıştır. Bu doğrultuda, 5651 sayılı Kanun’un 8. maddesine ilişkin bilgilendirmemizi aşağıdan inceleyebilirsiniz.

“İçeriğin çıkarılması ve erişimin engellenmesi kararları ile yerine getirilmesi” başlıklı 5651 sayılı Kanun’un 8. maddesi uyarınca yalnızca ilgili madde kapsamında “katalog suç” olarak sayılan suçlar nezdinde içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı alınabilmektedir. Katalog suçlar, numerus clausus ilkesi uyarınca sınırlı sayı prensibi ile sayılmıştır. Katalog suçların, yorum yoluyla genişletilmesi mümkün olmamaktadır. İşbu katalog suçlar aşağıdaki gibidir:

a)     5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’ndaki:

-        m. 84 (İntihara Yönlendirme)

-        m. 103/1 (Çocukların Cinsel İstismarı)

-        m. 190 (Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Kullanılmasını Kolaylaştırma)

-        m. 194 (Sağlık İçin Tehlikeli Madde Temini)

-        m. 226 (Müstehcenlik)

-        m. 22 (Fuhuş)

-        m. 228 (Kumar Oynanması İçin Yer Ve İmkân Sağlama)

b)     5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun’daki suçlar

c)     7258 sayılı Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanun’daki suçlar

d)     2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu’ndaki m. 27/1 ve 27/2.

5651 sayılı Kanun’un 8. maddesinin 2. fıkrası uyarınca içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı, soruşturma evresinde sulh ceza hâkimi, kovuşturma evresinde ise mahkeme tarafından verilebilmektedir. Soruşturma evresinde, eğer ki gecikmesinde sakınca bulunan bir hal mevcut ise cumhuriyet savcısı tarafından da içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine ilişkin karar alınabilmektedir. Ancak söz konusu kararın, cumhuriyet savcısı tarafından 24 saat içerisinde sulh ceza hâkimi onayına sunulması ve kararın en geç 24 saat içerisinde sulh ceza hâkimi tarafından onaylanması gerekmektedir. Kararın, sulh ceza hâkimi tarafından işbu süreler içerisinde onaylanmaması halinde ise içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının cumhuriyet savcısı tarafından derhal kaldırılması gerekmektedir. Kararın bir örneği, uygulanmak üzere BTK’ya gönderilmektedir.

Ayrıca; 5602 sayılı Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un 3/1-ç maddesi kapsamındaki kurum ve kuruluşlar tarafından, kendi görev alanına giren suçların internet ortamında işlenmekte olduğunu işbu kurum ve kuruluşları tespit etmesi hâlinde, yalnızca ilgili yayınlara yönelik olarak erişimin engellenmesi kararı alınabilmektedir. Kararın bir örneği, uygulanmak üzere BTK’ya gönderilmektedir.

Ancak, 5651 sayılı Kanun’un 8. maddesinin 4. fıkrası uyarınca, içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı re’sen BTK Başkanı tarafından da verilebilmektedir.

5651 sayılı Kanun’un 8. maddesinin 17. fıkrası uyarınca; erişimin engellenmesi kararı, kural olarak ihlalin gerçekleştiği URL’nin erişime engellenmesi yöntemiyle verilmelidir. Ancak, teknik olarak ihlale ilişkin içeriğe yönelik erişimin engellenmesi veya ihlalin bu yöntem aracılığıyla önlenmesi mümkün değil ise internet sitesinin tümüne yönelik olarak erişimin engellenmesi kararı verilebilecektir. Bir başka deyişle; kural, içeriğe yönelik erişimin engellenmesi olup internet sitesinin tamamına yönelik müdahale istisnai olmalıdır. Bir başka husus ise, internet sitesinin tamamına yönelik bir erişimin engellenmesi yöntemine başvurulacak ise hangi sebep ve/veya sebepler uyarınca bu yöntemin tercih edilmiş olduğunun hukuki belirlilik ilkesi uyarınca gerekçeli olarak belirtilmesi gerekmektedir. Ayrıca belirtmek gerekir ki, erişimin engellenmesinden ziyade içeriğin çıkarılması da daha az müdahaleci bir yöntem olması sebebiyle öncelikli olarak tercih edilmesi gereken bir yöntemdir. Kaldı ki, 5651 sayılı Kanun’un 8. maddesinin 2. fıkrasının 5. cümlesi uyarınca, içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı süreyle sınırlı olarak da verilebilmekte ise de uygulamada genel olarak süresiz olarak karar alındığı görülmektedir. İçeriğin çıkarılması ve erişimin engellenmesi uygulamalarının özü itibarıyla temel hak ve özgürlüklere müdahale niteliğinde olması sebebiyle, söz konusu kararların ifade özgürlüğü ve bilgiye erişim hakkı bakımından da değerlendirilmesi mevzu bahis olmaktadır.