Karanlık Ticari Tasarımlar Yine Gündemde: Reklam Kurulu’nun Yeni Basın Bülteni

10 Eylül 2024’te gerçekleştirilen Reklam Kurulu (Kurul) toplantısında tüketicileri aldatıcı ve yanıltıcı nitelikte birçok reklam ve ticari uygulama değerlendirildi. Toplantının ana gündemini “Karanlık (Ticari) Tasarımlar” oluşturdu. Karanlık Tasarımlar, tüketicilere yönelik manipülatif ve etik dışı ticari stratejileri içeren, müşterileri bilinçsizce kararlar almaya yönlendiren tasarımlar olarak tanımlanabilir.

Bu tasarımlar, yetkili otoritelerin bu sıralar oldukça gündeminde. Nitekim, geçtiğimiz aylarda da Karanlık Ticari Tasarımlar’a ilgili Kişisel Verileri Koruma Kurumu ve Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü arasındaki iş birliğine dair protokol imzalanmıştı. Kurumlar, bu tasarımlara karşı tüketicileri korumak ve verilerin meşru kullanılmasını sağlayabilmek amacıyla takipte olacaklarını açıklamışlardı. Konuya dair TFP Eylül sayımıza buradan ulaşabilirsiniz.

Genel Müdürlüğün bu iş birliği ardından beklenen şekilde, Reklam Kurulu’nun bu ayki toplantısının temel konusu da “Karanlık Ticari Tasarımlar” oluşturdu. Bu kapsamda Kurul, kararlarında aşağıdaki bazı kritik noktaların altını çizdi ve karanlık tasarımlara ilişkin tespit ve değerlendirmelerini kamuoyuna duyurmuş oldu.

– “ücretsiz deneme” fırsatından yararlanmak için ödeme yöntemi bilgisi girilmesinin zorunlu kılındığını, oysa tüketicinin zaten abone olmak konusunda emin olmaması sebebiyle deneme süreli hizmeti edinmek istediği; tüketicinin belirli bir işleve erişmek için bir şeyler yapmaya zorlandığı ve bunun haksız olduğu;

– “...kişi favoriledi”, “... kişinin sepetinde” vb. nitelikteki bildirimlerin tüketicilerin karar verme veya seçim yapma iradesini olumsuz etkilediği;

– Tüketicinin yönlendirilmek istediği alan/butonun renklerinin daha dikkat çekici yapılması ve ön plana çıkarılmasının da tüketiciyi yönlendirici olduğu;

– Güncellenen üyelik sözleşmesinde “Kabul et” ifadelerine açıkça yer verilmesine rağmen tüketiciye herhangi bir şekilde söz konusu teklifi “reddetme” imkanının sağlanmadığı; “Devam et” seçeneğinin “X” işaretine kıyasla tasarımsal olarak daha çok ön plana çıkarıldığı, bunun karanlık tasarım olduğu.

Son zamanlarda sıkça karşılaşılan “popülerlik” vurgusunu da değerlendiren Kurul, reklam ve tanıtımlarda abonelik paketlerine ilişkin “en popüler” ve “en çok tercih edilen” ibarelerine vurgu yapıldığı taktirde bu ifade ile kastedilenin (satın alma sayısı, tıklama sayısı, sepete ekleme sayısı vb.) açık ve net bir şekilde belirtilmesi gerektiğini değerlendirdi.

Yukarıda belirtilen uygulamalar doğrultusunda Kurul, anılan aldatıcı ve yanıltıcı olan şirket uygulamalarının Karanlık Tasarımlar olduğunu değerlendirerek idari yaptırımlar uyguladı.

İlgili basın bülteni duyurusunun tam metnine buradan ulaşabilirsiniz.