Yargıtay Kararları Işığında Çatı Markalarda Benzerlik İncelemesi

Çatı Marka Nedir?

Çatı marka, bir işletmenin farklı ürün veya hizmet kategorilerini kapsayan ana markasıdır. Tüketiciler için kalite ve garanti gibi işlevleri vardır. Bu nedenle, çatı markalar, işletmenin çatısı altında bulunan bütün ürünlerinin belirli bir standart ve kaliteye sahip olduğu mesajını ileterek tüketicilerin söz konusu çatı markaya olan bağlılığını artırırlar. Bu bağlamda, günümüzde yıllardır varlığını sürdüren büyük işletmeler tarafından çeşitli alt markalar ile çatı markalar oluşturulmuş vaziyettedir.  

Buna göre, Algida çatısı altında Algida Magnum, Algida Cornetto, Algida Nogger, Algida Twister (Gıda); Cif çatısı altında Cif Perfect Power, Cif Power & Shine (temizlik); Peugeot çatısı altında Peugeot 208, Peugeot 308, Peugeot 3008, Peugeot 408 (otomobil); Samsung çatısı altına Samsung Galaxy, Samsung Galaxy Watch, Samsung Galaxy Tab (elektronik); Microsoft çatısı altında Microsoft Word, Microsoft Excell, Microsoft Outlook, Microsoft 365, Microsoft Powerpoint (yazılım); Pepsi çatısı altında ise Pepsi Maxx, Pepsi Twist (gıda) gibi markalar çatı markalara örnek olarak verilebilir.

Çatı markalar, tüketicilerin güvenini ve sadakatini artıran, tüm ürünlerin aynı kalite ve standartlara sahip olduğu algısını oluşturan ve pazarlama açısından da kolaylık sağlayan bir yapıdır. Öyle ki, çatı markanın oluşturduğu güven ve kalite algısı sonucu tüketiciler çatı marka bünyesindeki tüm ürünlerin aynı kaliteye sahip olduğuna inanmaktadırlar.

Bu yazımızda, Yargıtay içtihatları doğrultusunda çatı markaların benzerlik incelemesindeki rolünden bahsedeceğiz.

Çatı Markanın Benzerlik İncelemesindeki Önemi

İşte bir markanın yukarıda açıklandığı gibi bir çatı marka olması halinde, bu çatı markaya bağlı alt markaların (örneğin, Algida için “Cornetto” markasının) benzerlik incelemesindeki rolü artmaktadır.

Türk Patent ve Marka Kurumu (“Türk Patent”) tarafından yayınlanan güncel Marka İnceleme Kılavuzunda (“Marka Kılavuzu”), çatı markalarda yer alan alt markayı oluşturan unsurların aynı veya benzerlerinin bir başka markada bağımsız nitelikteki ayırt edici unsur olarak yer aldığı durumlarda marka benzerliği incelemesinin çatı marka arka planda bırakılarak yapılacağı belirtilmiştir. [1] Buna göre örneğin, Samsung Galaxy markası için varsayımsal olarak yapılacak bir marka incelemesi, “Samsung” ibaresi çatı markayı ifade ettiğinden alt marka niteliğindeki “Galaxy” ibaresi esas alınarak yapılacaktır. Keza, aşağıda da açıklandığı üzere, Yargıtay’ın uygulaması da bu yöndedir.

Yargıtay, “Ülker Stars” ve “Zaza Stars” markalarının benzerlik değerlendirmesinde “Ülker” ibaresinin çatı marka olduğu ve bundan dolayı alt marka niteliğindeki “Stars” ibaresi esasında değerlendirmenin yapılması gerektiğine işaret ettiği kararında şu sözler yer almıştır:

“…çekişmeli başvuru standart karakterle yazılmış "ZAZA STAR" ibaresinden oluşurken; itiraza dayanak markaların standart karakterle yazılı "Ülkerstars", "Ülker stars lollipop", "Ülker stars meyveli sütlü kremalı bonbon şeker şekil", "Ülker stars portakallısütlü kremalı bonbon şeker şekil", "Ülker stars yaz meyveleri", "Ülker stars çikolatalı sütlü kremalı bonbon şeker şekil" ibarelerinden oluştuğu, taraf markaları dikkate alındığında davalı 2011/52033 no'lu başvurusunun “ZAZA STAR” ibaresinden oluştuğu, davacı itiraza dayanak markalarının ise ÜLKER çatı markası altında “STAR” veya “STARS” esas unsurlu markalar olduğu…taraf markaları arasında ayırt ediciliği sağlayan, marka algısı oluşturan esas unsur “STAR” ibaresinde olup,…” [2]

Yargıtay, “Ülker Stars” markasına ilişkin daha önceki tarihli başka bir kararında da aynı şekilde “Stars” unsurunun esaslı olduğu ve incelemenin de bu unsur üzerinden yapılması gerektiğine hükmetmiştir. [3] Keza, “Ülker Stars” ile “Dimes Star” markaları arasında yapılan benzer bir başka değerlendirmede de “Star/Stars” ibaresinin esaslı unsur olduğu yine başkaca bir kararda vurgulanmıştır. [4]

Yargıtay, benzer bir karara “Ülker Stadyum” ve “Stadyum” markalarına ilişkin olarak şu şekilde varmıştır:

“…iddia, savunma ve dosya kapsamına göre; davacının marka başvurusuyla davalının tescilli markası arasında görsel, sescil ve anlamsal olarak ortalama tüketicileri iltibasa düşürecek derecede bir benzerlik bulunduğu, davacının markasında "ÜLKER" ibaresi yer alsa da bu ibarenin çatı bir marka olması nedeniyle benzerlik mukayesesinde "STADYUM" ibarelerinin esas alındığı ve bu açıdan her iki markada "STADYUM" ibaresinin ön plana çıktığı, taraf markaları arasında…iltibas koşulu oluştuğu gerekçesi…”[5]

Yargıtay’ın “Banvit Lezzetçibaşı” ve “Lezzetbaşı” markaları arasındaki benzerlik değerlendirmesinde “Banvit” markasının çatı marka niteliğinde olması sebebiyle “Lezzetçibaşı” ibaresinin değerlendirmede esas alınması gerektiği yönünde daha yeni tarihli bir kararında ise şu ibareler yer almaktadır:

“..marka başvurusunun… "Banvit Lezzetçibaşı" ibarelerinden oluştuğu, söz konusu markada başkaca kelime, şekil ve renk unsurunun bulunmadığı, markada yer alan‘’Banvit’’ ibaresinin, davacı tarafın ticaret unvanının çekirdek unsuru olduğu, davacı tarafa ait ‘’Banvit’’ibareli birden çok marka olması nedeniyle, söz konusu ibarenin, davacının çatı markası olduğu, davacı tarafa ait birden çok ‘’Banvit’’ ibareli tescilli markalarının mevcut olduğu da göz önüne alındığında, ‘’Banvit‘’ibaresinin tali unsur, markada yer alan ve ön plana çıkartılmaya çalışılan ‘’lezzetçibaşı’’ ibaresinin ise esas unsur olarak değerlendirilmesi gerektiği…”[6]

Yargıtay, “Eti Karam Excellence” ile “Lindt Excellence” markalarını karşılaştırdığı ve yukarıdaki kararlar ile aynı sonuca vardığı karara da şu şekilde varmıştır:

"Karam Excellence" ibareli dava konusu başvuru ile davacının itirazına mesnet "LİNDT EXCELLENCE" ibareli markalar arasında…ortalama tüketiciler üzerinde görsel, işitsel ve anlamsal olarak bıraktıkları genel izlenim itibariyle ilişkilendirilme ihtimali dahil iltibasa yol açacak düzeyde benzerliğin bulunduğu, taraf markalarında "excellence" ibaresinin asli unsur olarak kullanıldığı ve bu durumun iltibasa yol açacağı,…” [7]

Markaların benzerliği incelemesi marka yayımına itirazda, markanın hükümsüzlüğü davasında ve marka hakkına tecavüz davasında gündeme gelebileceğinden dolayı çatı markanın kullanıldığı markalarda yapılacak benzerlik incelemesinde yukarıda açıkladığımız kural gündeme gelebilecek ve inceleme çatı marka geri planda bırakılarak gerçekleştirilecektir.

Yukarıda yapılan açıklamalar ve belirtilen Yargıtay kararları ışığında, çatı markalar bakımından yapılan benzerlik incelemelerinde, kural olarak, çatı markayı oluşturan ibare yerine alt markanın asli unsur olarak kabul edileceği ve incelemenin bu unsur üzerinden yapılacağı sonucuna varılmaktadır. Ancak, az sonra da belirtileceği gibi, bu kuralın uygulanabilmesi için alt markayı oluşturan ibarenin çatı markasından bağımsız olarak ayırt edici nitelikte olması gerekmektedir.

Alt Markayı Oluşturan Unsurun Ayırt Edici Olmaması Hali

Yukarıda açıklanan kuralın uygulanabilmesi ve alt markanın incelemede esas alınabilmesi için alt markanın çatı markadan bağımsız olarak ayırt ediciliğe sahip olması gerekmektedir. Eğer ki, alt markayı oluşturan ibarenin bağımsız olarak bir ayırt ediciliği yoksa çatı markanın kendisi benzerlik değerlendirmesinde esas alınacaktır.

Yargıtay, yakın tarihli bir kararında, “Peynes Süt Damlası” ve “Süt Damlası” markaları arasında yapılan benzerlik incelemesinde, bakıldığında bulundukları sektör (süt ve süt ürünleri) için tanımlayıcı nitelikte olan aynı “Süt Damlası” ibaresini içeren markaların benzer olmadığına karar vermiştir.[8] Ancak, bakıldığında, “Peynes” çatı markası dışında kalan “Süt Damlası” ibaresi tanımlayıcı olmasaydı ve ayırt edici olsaydı bu iki markanın benzer olduğuna karar verilmesi gündeme gelebilirdi.

 Yargıtay, “İşCepParaKod” ile “Cep” markalarının benzerliği değerlendirilmesine ilişkin olarak “CepParaKod” ibaresinin sektörel olarak tanımlayıcı olması sebebiyle şu kararı vermiştir:

“Mahkemece, iddia, savunma ve tüm dosya kapsamına göre; başvuru markasının davalı çatı markası ile bir arada kullanıldığı, “CEPPARAKOD” ibaresini cep telefonu ile kod/süre verilerek sunulan güvenli internet bankacılığı ile ilişkili mal ve hizmetler yönünden tanımlayıcı olduğu, bütün olarak davalı başvurusunda “İŞ” çatı ibaresinin tescil kapsamındaki 36. sınıf finans hizmetleri ve bankacılık hizmetleri yönünden ortalama tüketicideki markasal algıyı üzerine çekeceği, kullanım amacında olunan 36. sınıf hizmetlerin yanında 9. sınıftaki mallar yönünden de ön plana çıktığı, mobil telefon ve haberleşme hizmetlerinin doğrudan adı olarak "CEP" ibaresinin yaygın bir şekilde kullanılabildiği, markalar ile karşılaşan alıcıların markalar arasındaki farklılığı algılayabileceği, bu sebeple davacı markaları ile davalıya ait başvuru markasının benzer olmadığı, karıştırılma ihtimalinin bulunmadığı, düşük ayırt edici nitelikteki “CEP” ibaresinin benzerliğinin karıştırılma ihtimaline yol açmayacağı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.” [9]

Çatı markaların varlığı halinde eğer alt marka ayırt edici değilse inceleme alt marka esasında değil, çatı (üst) marka esasında yapılır. Yargıtay’ın “Golf Maraşlım-Maraşım” ile “Algida Maraşlım” markaları arasında yapılan benzerlik incelemesinin, markaların sahip olduğu “Maraşlım-Maraşım” ibaresinin ayırt ediciliği düşük, belirli bir coğrafi bölgeye ilişkin ve tanımlayıcı bir ibare olmasından dolayı, üst (çatı) marka olan “Golf”-“Algida” ibareleri esasında incelemenin yapılması gerektiğine dair verilen kararda şu ifadelere yer verilmiştir:

“…İlk derece mahkemesince iddia, savunma, bilirkişi raporu ve tüm dosya kapsamına göre, davalının "ALGIDA MARAŞLIM" ibareli başvurusu ile davacının "GOLF MARAŞLIM-GOLF MARAŞIM" ibareli tescilli markaları arasında biçim, düzenleme ve tertip tarzı itibariyle asli unsurlar davalının ''ALGIDA'', davacının ise ''GOLF" ibareleri olduğundan görsel, sescil ve anlamsal olarak ortalama tüketicileri iltibasa düşürecek derecede bir benzerlik bulunmadığı, ''MARAŞLIM-MARAŞIM'' ibarelerinin tali unsur olarak markada yer aldıkları ve aynı zamanda coğrafi ve yöresel bir ad içerdiklerinden markada ayırt edicilikleri çok zayıf olduğu, işin uzmanı yahut dikkatli kişilerden oluşmayan ortalama düzeydeki alıcı kitlesinin, yargılama konusu mallar için ayırdığı satın alma süresi içinde, davalının "ALGIDA MARAŞLIM" ibareli başvuru markasını gördüğünde derhal ve hiç düşünmeden davacıya ait "GOLF MARAŞLIM- GOLF MARAŞIM" ibareli tescilli markalarından farklı bir marka olduğunu algılayabileceği, davacı markaları ile davalı başvuru markası arasında bu yönde bir benzerlik bulunmadığından 556 sayılı KHK 8/1 (b) iltibasın bulunmadığı, davacı tarafın önceye dayalı kullanım hak iddialarını kanıtlanmadığı, markalar arasında benzerlik ve iltibas koşulu oluşmadığından,…” [10]

Yapılan bu açıklamalara göre, alt markanın benzerlik incelemesinde esas unsur olarak değerlendirilmesi için, alt markanın tanımlayıcı nitelikte olmaması, ilgili mal/hizmeti diğer mal/hizmetlerden ayırt edecek nitelikte olması gerekmektedir.

Sonuç

Sonuç olarak, birden fazla kelimeden oluşan markaların içerdiği ibarelerden biri çatı markadan oluşuyor ve alt markayı oluşturan kelimeler bağımsız olarak da ayırt edici nitelikte ise marka incelemesi çatı markası dışındaki diğer kelimeler esas alınmak suretiyle yapılacaktır. Ancak, eğer ki alt marka niteliğindeki kelimeler çatı markadan bağımsız olarak ayırt edici nitelikte değilse, bu takdirde yapılacak benzerlik incelemesi çatı marka esasında gerçekleştirilecek.

[1] Türk Patent ve Marka Kurumu, Marka İnceleme Kılavuzu, 2021, s.639

[2] Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, Esas No.: 2020/426, Karar No.: 2020/4843, Karar Tarihi: 09.11.2020.

[3] Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, Esas No.: 2017/2791, Karar No.: 2019/145, Karar Tarihi: 09.01.2019.

[4] Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, Esas No.: 2018/2791, Karar No.: 2019/3439, Karar Tarihi: 06.05.2019.

[5] Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, Esas No.: 2019/3405, Karar No.: 2020/1316, Karar Tarihi: 12.02.2020.

[6] Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, Esas No.: 2021/287, Karar No.: 2020/4127, Karar Tarihi: 26.05.2022.

[7] Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, Esas No.: 2020/2342, Karar No.: 2021/3915, Karar Tarihi: 21.04.2021.

[8] Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, Esas No.: 2021/456, Karar No.: 2020/4550, Karar Tarihi: 07.06.2022.

[9] Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, Esas No.: 2018/1779, Karar No.: 2019/3438, Karar Tarihi: 06.05.2019.

[10] Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, Esas No.: 2019/1688, Karar No.: 2019/8213, Karar Tarihi: 16.12.2019.