Endüstriyel Emisyonların Yönetimi Yönetmeliği 2025 Yılında Yürürlükte Olacak

Genel Bakış

Ticaret Bakanlığı tarafından üç ayda bir güncellenen Yeşil Dönüşüme Yönelik Finansman İmkanları Raporu kapsamında sanayide yeşil dönüşüm konusu gündeme gelmektedir. 2025 yılı itibarıyla Türkiye’de yürürlüğe girmesi planlanan taslak Endüstriyel Emisyonların Yönetimi Yönetmeliği (“Taslak EEY”) Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (“Çevre Bakanlığı”) tarafından kamuoyunun görüşüne sunuldu. Taslak EEY, sanayi kaynaklı emisyonları ve atıkları kaynağında azaltarak hava, su ve toprak kirliliğini minimuma indirmeyi hedeflemekte ve bununla birlikte sanayi işletmelerinin çevresel sürdürülebilirlik ve yeşil dönüşüm süreçlerine daha sıkı bir şekilde entegre olması öngörülmektedir.

Dünya Bankası’nın web sitesinde duyurulan Türkiye’de Sanayi Emisyonlarının Azaltımı Projesi ile en çevre dostu sanayi tesislerine (Dünya Bankası tarafından) toplam 416,70 Milyon Amerikan doları değerinde dış kaynaklı kredi sağlanmasını öngörüyor. Finansman Uygulayıcısı, Çevre Bakanlığı’nın Daimi Koordinasyon Kurulu Üyesi olan Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası olacak. Proje ile Endüstriyel Emisyonların Yönetimi Yönetmeliği ve Sektörel Tebliğleri dikkate alınarak NOx, PM ve sera gazı emisyonlarını azaltan başvuruların desteklenmesi planlanmaktadır.

Taslak EEY’ın Amacı ve Kapsamı

Taslak EEY’ın ana amacı, çevrenin bütüncül olarak korunmasını sağlamak ve sıfır kirlilik hedefleri doğrultusunda entegre kirlilik önleme ve kontrolcü yaklaşımıyla sanayi kaynaklı kirliliği azaltmaktır. Bu kapsamda, hava, su ve toprak kirliliğine neden olan emisyonlar ve atık oluşumu kaynağında azaltılacak ve sanayide yeşil dönüşüme yönelik idari ve teknik usuller belirlenecek.

Taslak EEY, ek listelerinde yer alan enerji üretimi, metal üretimi ve işlenmesi, mineral endüstrisi, kimya endüstrisi, atık yönetimi gibi sanayi faaliyetlerini kapsamaktadır. Araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile nükleer santraller bu Taslak EEY’ın kapsamı dışında bırakılmıştır.

Yeni Düzenlemeler ve Gereksinimler

1. Sanayide Yeşil Dönüşüm Belgeleri: Sanayi işletmeleri, faaliyetlerinin çevresel sürdürülebilirlik ilkelerine uygunluğunu belgelemek amacıyla “Sanayide Yeşil Dönüşüm Belgesi” almak zorunda olacak. Bu belge, işletmelerin çevresel performanslarını değerlendirmek ve geliştirmek için bir referans niteliğinde olacak.

2. Emisyon Sınır Değerleri: Sanayi işletmeleri, Taslak EEY’de belirtilen emisyon sınır değerlerine (“ESD”), uymakla yükümlü olacaktır. Bu sınırların aşılması durumunda işletmeler, emisyon azaltıcı tedbirler almalı ve gerekli iyileştirmeleri yapmalıdırlar. Sanayide Yeşil Dönüşüm Belgesi bulunan tesisler için işletmeciler, Çevre Bakanlığı tarafından yayınlanan uluslararası kabul görmüş en etkin, uygulanabilir ve temiz üretime katkı sağlayan Mevcut En İyi Tekniklere (“MET”) uymakla yükümlü olacaklar.

3. Çevresel Sürdürülebilirlik Uzmanları: Sanayi işletmeleri, çevresel sürdürülebilirlik uzmanları ve başuzmanları tarafından düzenli olarak denetlenecek. Bu uzmanlar, sanayi tesislerinin mevcut durum raporlarını hazırlayacak ve süreçlerin koordinasyonunu sağlayacak.

Görev, Yetki ve Sorumluluklar

Taslak EEY, çeşitli kurum ve kuruluşların görev, yetki ve sorumluluklarını belirlemiştir. Çevre Bakanlığı başta olmak üzere ilgili kurumlar, sanayide yeşil dönüşüm süreçlerini desteklemek ve yönlendirmekle yükümlüdür.

Çevre Bakanlığı’nın Görevleri:

»  Sanayide Yeşil Dönüşüm Belgelerinde uygulanacak MET’leri, MET’ler ile ilişkili emisyon seviyeleri (“MET-İES”), ESD’leri ve ilgili hükümleri belirlemek;

»  Sektörel MET dokümanlarını ve rehber dokümanları hazırlamak ve yayınlamak;

»  Çevresel sürdürülebilirlik uzmanları ve başuzmanlarının eğitim, sınav, belgelendirme, yetkilendirme ve denetim süreçlerini yürütmek;

»  Sanayide en iyi çevresel uygulamalar, sıfır kirlilik, sürdürülebilir tüketim ve üretim konularında ülke politikalarını belirlemek ve ilgili kurumlarla koordine etmek.

İl Müdürlükleri Görevleri:

»  Sanayide en iyi çevresel uygulamaların yaygınlaşmasına yönelik olarak illerde çalışma yürütmek ve ilgili kurumlarla koordinasyon sağlamak;

»  İşletmelerin uygunluk incelemelerine katılmak ve uygunluk raporlarını hazırlamak;

»  Belgesi bulunan tesislerin faaliyetlerini takip etmek ve gözden geçirme süreçlerini yürütmek.

Üçüncü Taraf Doğrulama Kuruluşları:

» Uygunluk inceleme süreçlerini yürütmek ve uluslararası tanınırlık sağlamak.

Belgelendirme Süreci

Sanayide yeşil dönüşüm belgelendirme süreci, belirli usul ve esaslara göre yürütülmektedir. İşletmelerin başvuruları, değerlendirme raporları ve uygunluk incelemeleri bu süreçte önemli bir rol oynamaktadır.

1. Başvuru ve Değerlendirme:

»  Taslak EEY listesinde yer alan faaliyet kategorilerine göre başvurular elektronik ortamda yapılacaktır.

»  Başvuru dosyaları Çevre Bakanlığı tarafından incelenecek ve varsa eksikliklerin giderilmesini talep edecektir.

» Eksiksiz başvurular, çevresel sürdürülebilirlik başuzmanlar tarafından değerlendirilecektir.

2. Uygunluk İncelemesi:

»  Değerlendirme raporunun uygun bulunmasının ardından, üçüncü taraf doğrulama kuruluşu ve Çevre Bakanlığı il müdürlükleri koordinasyonunda uygunluk incelemesi yapılır.

»  İnceleme sonucunda uygun bulunan işletmelere sanayide yeşil dönüşüm belgesi verilir.

3. Gözden Geçirme ve Yenileme:

» Sanayide yeşil dönüşüm belgesi olan işletmeler, her 5 yılda bir gözden geçirme sürecine tabi tutulur.

» İşletmeler, belge şartlarına uygunsuzluk tespit edilmesi halinde bu uygunsuzlukları gidermekle yükümlüdür.

Belge Kategorileri ve Teşvik

Yeşil dönüşüm belgeleri, MET’lerin uygulanma durumuna göre mevcut ve yeni tesisler için düzenlenir. Belgeler, MET’lere uyum seviyesine göre A (%100 uyum), B (%90 ve üzeri uyum), C (%80 ve üzeri uyum), D (%70 ve üzeri uyum), E (%60 ve üzeri uyum) ve F (%50 ve üzeri uyum) kategorilerinde düzenlenir.

Bir işletmenin Ek-1 kapsamında birden fazla faaliyeti bulunuyorsa, sadece yönetmeliğin gerekliliklerini sağlayan faaliyetler için belge düzenlenir ve bu faaliyetler belge üzerinde belirtilir. MET-İES’lerden daha az emisyonu olan tesisler, uygun kategorilerde sınıflandırılarak ilan edilir.

Gözden geçirme süreçleri sonucunda işletmeler, asgari seviye olan D seviyesinin altına düşmemelidir. Aksi takdirde, belge iptal edilir.

İşletmeler, belge ile teşvik, hibe ve kredi gibi finansal kolaylaştırıcı mekanizmalara başvurabilirler. Teşvik programlarında belge kategorileri dikkate alınır.

Geçiş Dönemi

Yeni tesisler yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihinden itibaren (01.01.2025) en az D seviyesinde sanayide yeşil dönüşüm belgesi almakla yükümlüdür. Mevcut tesisler ise, 31.12.2028 tarihinden itibaren en az F seviyesinde ve 31.12.2030 tarihinden itibaren en az D seviyesinde sanayide yeşil dönüşüm belgesi almak zorundadır.

Yaptırımlar ve Hukuki Sorumluluklar

Taslak EEY’a uymayan işletmeler, Çevre Kanunu’nunda yer alan cezalar ve idari yaptırımlarla karşılaşacak. Bu kapsamda işletmelere mali cezalar, hukuki sorumluluklar ve faaliyetlerin kısmen veya tamamen, süreli veya süresiz olarak durdurulması gibi idari yaptırımlar uygulanabilecektir.

Sonuç

“Endüstriyel Emisyonların Yönetimi Yönetmeliği”, Türkiye’nin çevresel sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmasında önemli bir adımı temsil etmektedir. Yönetmeliğe uyum sağlanması, hem çevresel kirliliğin azaltılmasına katkı sağlayacak hem de işletmelerin uzun vadeli sürdürülebilirlik ve rekabet gücünü artıracaktır. Bu nedenle ilgili tüm şirketler gereklilikleri anladıklarından ve uyguladıklarından emin olmalıdır.