Yerli Emisyon Ticaret Sistemi’nin Esas ve Usullerini Düzenleyen Karbon Piyasalarının İşletilmesine İlişkin Yönetmelik Taslağı Görüşe Sunuldu

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından Karbon Piyasalarının İşletilmesine İlişkin Yönetmelik Taslağı görüşe sunulmuştur. Yönetmelik Taslağı ile Avrupa Birliği’nin 2003/87/EC Direktifi kapsamında kurulan AB Emisyon Ticaret Sistemi ile paralel olarak sera gazı emisyonu tahsisatlarının dağıtımı ve ticareti için karbon piyasalarının kurulması ve işletilmesi öngörülmektedir. Böylelikle sera gazı emisyonlarının uygun maliyetli ve ekonomik açıdan verimli bir şekilde azaltılması amaçlanmaktadır.

Türkiye'nin Avrupa Birliği ile olan önemli ticaret hacmi göz önünde bulundurulduğunda, Avrupa Yeşil Mutabakatı'nda belirtilen ilkelere uyum sağlanması bir zorunluluk haline gelmektedir. Karbon Piyasalarının İşletilmesine İlişkin Yönetmelik Taslağı, menfaat sahibi statüsündeki ülkemizin Avrupa Yeşil Mutabakatı’na uyumu ve karbon piyasalarının şeffaf, eşitlikçi ve özellikle sorumluluk ilkeleri çerçevesinde işletilmesi açısından önemli bir adım teşkil etmektedir.

Avrupa Birliği’nin 2003 tarihli 2003/87/EC Direktifi kapsamında 2003 yılında kabul edilen AB Emisyon Ticaret Sistemi (“AB ETS”), bir “cap-and-trade” sistemidir. Cap-and-trade sistemleri, endüstriyel faaliyetlerin bir sonucu olarak karbondioksit başta olmak üzere belirli kimyasalların, toplam emisyon seviyesini sınırlamak için tasarlanmış kamusal regülasyon programlarıdır. Bu programlar kapsamında, emisyona yol açan faaliyetlerle iştigal eden işletmelere emisyon hakları tahsis edilmekte ve bu haklar kapsamında kademeli azaltımı öngörülen üst sınırda bir emisyona izin verilmektedir.

AB ETS kapsamında da sera gazı emisyonu için üst sınır öngörülmekte ve zaman için de üst sınırın azaltılması amaçlanmaktadır. AB ETS’de üst sınır, “tahsisat” adı verilen belli miktarlardaki emisyon izinlerinden oluşmaktadır. Karbon piyasalarına sunulmak için yıllık, her biri bir ton karbondioksit gazına eşdeğer, belirli miktarda tahsisat ihraç edilir. Piyasaya sürülen bu tahsisatlar, işletmeler tarafından açık artırma usulüyle satın alınmakta ve ticarete konu edilmektedir.

Türkiye’de de 2024 yılında yürürlüğe girmesi beklenen yerli emisyon ticaret sisteminin (“Yerli ETS”) usul ve esaslarının düzenleneceği Karbon Piyasalarının İşletilmesine İlişkin Yönetmelik Taslağı (“Yönetmelik Taslağı”), Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (“EPDK”) internet sitesinde yayımlanmıştır. Yönetmelik Taslağı ile sera gazı emisyonlarının uygun maliyetli ve ekonomik açıdan verimli bir şekilde azaltılmasını teşvik etmek amacıyla Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmeliğin EK-1’inde belirtilen faaliyeti yürüten veya tesisi işleten kişilerin katılımcı olarak yer alacağı karbon piyasalarının kurulması ve işletilmesi düzenlenmektedir. Bu doğrultuda kurulacak “Birincil Karbon Piyasası” ile tahsisatlar ihale yöntemiyle katılımcılar arasında dağıtılacak veya satılacak; “İkincil (Spot) Karbon Piyasası”nda ise bu tahsisatların katılımcılar arasında ticarete konu edilmesi yönetilecek ve kayden izlenecektir. Bir tahsisat, AB ETS’de olduğu gibi, bir ton karbondioksit eşdeğerinde misli nitelikte sera gazı emisyon iznine tekabül edecek olup tahsisatlara yönelik işlemler Emisyon Ticaret Piyasa Yönetim Sistemi (“ETPYS”) üzerinden gerçekleştirilecektir. Yerli ETS ile Ticaret Bakanlığı’nın Yeşil Mutabakat Eylem Planı’nda yer alan sınırda karbon düzenlemeleri hedefinde önemli bir adım atılmıştır.

Yerli ETS’de, karbon piyasalarıyla emisyonun azaltılması asli amacının yanı sıra tahsisatlara ilişkin yükümlülüklerin yönetilmesi, dağıtılan tahsisatların yeniden ticarete konu edilebilmesi ve sorumluluk esaslı, şeffaf ve eşitlikçi bir piyasa kurulması öngörülmektedir.

Piyasa işletmecisi rolünü üstlenecek olan Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi (“EPİAŞ”); karbon piyasalarının işletimi, uzlaştırma yönetimi, uzlaştırma sonucu oluşan faturaların, tahakkuk, tahsilat ve ödemesi ile veri yayımlama faaliyetlerini yürütecektir.

Yönetmelik Taslağı’nın diğer önemli satır başlıkları aşağıdaki gibidir:

• Birincil Karbon Piyasası’nda tahsisatlar yıllık olarak belirlenen miktarda ihale ve/veya ücretsiz tahsisat yöntemiyle tahsis edilecektir.
• İhalelerde asgari teklif büyüklüğü 1 lot olup her bir lot alış teklifinin değeri Birincil Karbon Piyasası’nda 500 tahsisat; İkincil Karbon Piyasası’nda ise 1000 tahsisat olacaktır. 1 tahsisat 1 ton karbondioksit ve eşdeğeri sera gazı emisyon değerine karşılık gelecek, tekliflerde fiyatlar için TL/tCO2, miktarlar için lot adedi kullanılır.
• Birincil Karbon Piyasası’nda ihaleye sunulan teklif miktarının, toplam ihaleye sunulan tahsisat miktarından az olması durumunda ihale iptal edilecektir. İhalelerde katılımcıların teklifleri ile ilişkili olarak EPİAŞ tarafından belirlenecek oranda teminat alınır. Teminatı yetersiz olan katılımcılar ilgili seans için teklif sunamaz.
• İkincil Karbon Piyasası, sürekli ticaret usulüne göre işletilecek ve eşleşen fiyat üzerinden eşleşme miktarı kadar tahsisatı teslim alma veya teslim etme yükümlülüğü getirilecektir.
• Katılımcılar arasında ikili anlaşmalar yoluyla tahsisat da mümkün olup bu anlaşmalar taraflarca ETPYS’ye bildirilecektir.
• Yönetmelik Taslağı’nda piyasa katılımcıları tarafından yapılacak olan devir, temlik ve taşınır rehinlerinin EPİAŞ’a karşı hüküm ifade etmeyeceği düzenlenmiştir.

Yönetmelik Taslağı’nda özellikle cap-and-trade sisteminin ana unsuru olan üst sınır ile üst sınırın kademeli olarak azaltılmasının yöntemi ve tahsisatların belirlenmesi hakkında esas ve usuller açısından belirsizlik bulunduğuna dair müvekkillerimize gerekli bildirim ve açıklamalar yapılmıştır. Böylece müvekkillerimiz piyasa katılımcıları olarak regülasyonun şekillenmesinde rol oynamaya teşvik edilmiştir.

Karbon Piyasalarının İşletilmesine İlişkin Yönetmelik’in yürürlüğe giriş tarihine dair kesin bir belirleme bulunmamaktadır.

Yönetmelik Taslağı’nın tam metnine bu bağlantıdan erişebilirsiniz.