Kamuda Enerji Performans Sözleşmesi Uygulaması

Enerji dönüşümü ve temiz enerjiye geçiş yaklaşımı güçlendikçe yenilenebilir enerjiye olan ilgi de artmaktadır. Bu ilgi ile paralel bir şekilde yenilenebilir enerji projelerini mümkün kılmak için yeni finansman yöntemleri geliştirilmektedir.

Söz konusu finansman yöntemlerinden biri ise ESCO modeli olarak da adlandırılan Enerji Performans Sözleşmeleridir (“EPS”). Bu yazı, 5627 Sayılı Enerji Verimliliği Kanunu (“Kanun”) başta olmak üzere mevzuatta kendisine yer bulan kamuda EPS modelinin kapsamını ve temel ilkelerini açıklamayı amaçlamaktadır.

1. EPS Nedir?

EPS, enerji verimliliğini artırmak ve enerji maliyetlerini düşürmek amacıyla geliştirilen bir finansman ve uygulama modelidir. Mevzuat uyarınca EPS, “uygulama projesi sonrasında sağlanacak enerji tasarruflarının garanti edilmesi ve yapılan harcamaların uygulama sonucu oluşacak tasarruflarla ödenmesi esasına dayanan sözleşme” olarak tanımlanmıştır.

Buna göre bu modelde, bir bina, tesis veya alanın enerji performansını iyileştirmek üzere gerekli önlemleri içeren yatırımlar ve bunlara ilişkin maliyetler ESCO (“Energy Service Company/Enerji Hizmet Şirketi”) tarafından yapılmakta ve bu yatırımların maliyeti, enerji tasarrufundan elde edilen kazancın bir kısmıyla İşveren tarafından ESCO’ya belirli dönemlerle geri ödenmektedir.

Bu sözleşme modeli, karbon emisyonunu azaltma, enerji verimliliğini artırma ve sürdürülebilir/temiz enerji kullanımına katkı sağlama hedefleri ile uyumludur. EPS sayesinde İşveren, ön finansman ihtiyacı olmaksızın enerji verimliliği iyileştirmelerine ve yenilenebilir enerji yatırımlarına/projelerine başvurabilmektedir.

2. EPS Modelleri

EPS modelleri, Taraflar arasındaki risk ve yükümlülük paylaşımına göre farklılık göstermekte olup, EPS’ler genellikle (i) Paylaşımlı Tasarruf Modeli ve (ii) Garantili Tasarruf Modeli olmak üzere iki temel sözleşme yapısı üzerine kurulmaktadır. Her iki model ile de enerji tasarrufunun optimize edilmesi ve taraflar arasındaki risklerin dengeli bir şekilde dağıtılması amaçlanmaktadır. Buna göre;

Paylaşımlı Tasarruf Modeli, projeye yönelik finansmanın ESCO tarafından sağlanmasını öngörmektedir. Bu modelde, proje sonucu elde edilen tasarruflar, belirlenen oranlarda İşveren ve ESCO arasında paylaşılmaktadır. Orta ve büyük ölçekli projelerde tercih edilen bu model, İşverenin başlangıç maliyetlerini minimize ederken ESCO’ya risklerin bir kısmını yüklemektedir.

Garantili Tasarruf Modeli ise finansmanın İşveren tarafından karşılandığı bir yapıya dayanmaktadır. Bu modelde ESCO, proje sonunda belirli bir enerji tasarrufu oranını garanti etmekte ve taahhüt edilen tasarrufun sağlanamadığı durumda garanti edilen tasarruf miktarı ile gerçekleşen tasarruf miktarı arasındaki farkı ödemektedir. Bu model genellikle finansal olarak güçlü İşverenler tarafından tercih edilmekte ve riskin büyük bir kısmı ESCO’dan alınarak İşverenin üzerine geçmektedir.

Mevzuatta düzenlenen kamu Enerji Performans Sözleşmeleri bakımından ise kanunkoyucu, esasen karma bir modeli tercih etmiştir. Buna göre kamu EPS’leri, alım usulü ve asgari bir garantinin idareye taahhüdü yönünden karma bir tasarruf modeli üzerinden şekillendirilmiştir.

3. Kamu EPS’leri Bakımından ESCO ve İdarenin Rolü Nedir?

Kamu EPS’lerinde, İşveren idare olurken ESCO ise mevzuatta sayılı şartları taşıyan uzman enerji şirketi olmaktadır. Bu çerçevede mevzuat uyarınca kamu EPS’leri bakımından Tarafların yükümlülükleri genel hatlarıyla aşağıdaki şekildedir:

Yüklenici ESCO,

(i) İş kapsamındaki ekipmanların tedariği, projenin yapımı, gerekli izinlerin alınması ve projenin devreye alınması,

(ii) Tasarrufların ölçme ve doğrulamasının yapılması, bu amaçla Ölçme&Doğrulama (“Ö&D”) Raporunun hazırlanması ve İdare’ye sunulması ve

(iii) Tasarruf garantisinin sağlanması ile yükümlüdür.

İdare ise;

(i) Bina, tesis ve alanlara yönelik olarak etüt raporlarının hazırlanması ve ihale süreçlerinin yönetilmesi ile

(ii) Ö&D’ye istinaden ESCO’ya gerekli ödemelerin yapılması ile yükümlüdür.

Enerji performans sözleşmeleri gereğince yapılacak ödemeler, idarelerin sözleşme konusu enerji alım giderlerinin yapıldığı bütçe tertiplerinden gerçekleştirilmektedir.

4. Kamu EPS'lerinin Genel Özellikleri ve Şartları

Mevzuat uyarınca genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile diğer kamu kurum ve kuruluşları, enerji tüketimlerini veya enerji giderlerini düşürmek üzere on beş yılı aşmayan enerji performans sözleşmeleri yapabilmektedir ancak bu EPS’ler bazı şartlara tabi kılınmıştır. Başlıca şart ve özellikler şu şekildedir:

▪️ Binalarda verilecek tasarruf garantisi, uygulama alanının yıllık toplam enerji tüketiminin %10’undan az olamayacak iken proje binanın belirli bir kısmında ya da herhangi bir nihai enerji tüketimi alanında ise tasarruf garantisi, %20’den az olamayacaktır.

▪️ Yıllık yapılacak ödemelerin toplamı, garanti edilen yıllık tasarruf miktarına karşılık gelen tutarı aşamayacaktır.

▪️ ESCO, tüm uygulama alanlarının toplamı üzerinden taahhüt ettiği tasarruf garantisinin en az %70’ini sağlamak zorundadır.