Reklam Kurulu Tarafından Dijital Mecralarda Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Araştırma Raporunu Açıklandı!

Reklam Kurulu (“Kurul”) “Dijital Tüketicinin Korunması Projesi/Faz I: Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar” adlı proje kapsamında “Dijital Mecralarda Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Araştırma Raporu” (“Rapor”) 12.01.2024 tarihli duyuru (“Duyuru”) ile yayınlandı. Rapor kapsamında yapılan araştırmalar ile dijital reklamcılık sektöründe tüketicilerin karşı karşıya kaldığı karanlık ticari tasarımlar gibi reklam ve uygulamalara ilişkin sorunları ortaya koymak ve sektörel farkındalığı artırmak hedeflenmiştir. Nitekim, Duyuru uyarınca, son yıllarda dijital reklam ve uygulamalarının artması ile 2023 yılında Kurul gündeminde görüşülen ve karara bağlanan dosyaların %79’unun dijital mecralarda yayımlanan reklam ve uygulamaların oluşturduğu belirtilmiştir.

Raporda, 25 ilde ikamet eden, 15 yaş ev üstü internet kullanıcıları hedef alınıp toplamda 1000 adet görüşme yapılarak, araştırmalar tamamlanmıştır. Bu kapsamda, araştırmaya katılanlarının %48’inin yüksek düzeyde dijital mecra kullandığı ve her 10 kişiden 4’ünün bir mal ya da hizmet satın alma aşamasında internet reklamlarından etkilendiği sonucuna varılmıştır. Öte yandan, online reklam ve tanıtımlarda özellikle araştırma kapsamında;

• Online reklamların her 5 tüketiciden 1’i için yanıltıcı içerikte olduğu,
• Tüketicilerin %80,3’ünün yanıltıcı reklam nedeniyle mağduriyet yaşadığı,
• Tüketicilerin %64’ünün internet siteleri veya uygulamalarda yer alan içeriklerin reklam mı yoksa gerçek mi olduğuna dair farkındalığının olmadığını,
• İnternet ortamında sağlık beyanı ile yapılan satışlarda 3 tüketiciden birinin alışveriş yaptığı ve 2 tüketiciden birinin mağduriyet yaşadığı,
• İnternet ortamında yayımlanan bir mal ya da hizmet reklamlarında, geri dönüşüm, ekolojik gibi sembollerin kullanımı ya da çevre duyarlılığı içeren ifadelerin kullanımı tüketicilerin %64,5'inin satın alma kararını etkilediği, gibi sonuçlar dikkat çekmektedir.

Raporda aynı zamanda sadece online reklam ve tanıtımların tüketiciler nezdindeki etkilerine değil aldatıcı ticari uygulamalar, sosyal medya ticareti, kişisel veriler ve tüketici yorumları hakkında da dijital tüketicilere yönelik araştırma bulguları değerlendirilmiştir.

Aldatıcı ticari tasarımlar çerçevesinde her 3 dijital tüketiciden 1’nin hizmet fiyatının alışverişin son aşamasında yükselmesi sorunu ile karşılaşması, aldatıcı ticari tasarımlar tanımı altında değerlendirilmiştir. Son aşamada fiyatın artması sonucunda tüketiciler tarafından sayfanın yenilenmesi veya geri alınması gibi eylemler ile eski fiyata dönmek isteyen dijital tüketici oranı %40’tır. Bu davranış tüketicinin baştaki fiyatı makul bulması sonucunda ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte araştırma aynı zamanda tüketicilerin %40’nın bu davranış ile fark etmeden en az bir kez yüksek fiyata ürün aldığı sonucunu ortaya çıkarmıştır.

Sosyal medya ticareti kapsamında, her 3 tüketicinden 1’nin özellikle “Instagram” ve “Facebook” gibi sosyal medya kanalları üzerinden alışveriş yaptığı dikkat çekmekte olup, araştırmalar sonucunda sosyal medyanın kendisinin bir ticaret kanalı olduğu sonucuna varılmıştır. Öte yandan, tüketicilerin sosyal medya üzerinden yaptığı alışverişlerde, “sahte ve yanıltıcı ürünler”, “abonelik sorunları”, “yanıltıcı fiyatlandırma” ve “kampanya sorunları”na ilişkin mağduriyet yaşandığı belirtilmiştir. Bununla birlikte, oyun uygulamaları açısından tüketicilerin çoğunlukla “zorunlu yönlendirme”, “aşılamayan reklamlar” ya da “kişisel verilerin izinsiz kullanımı” gibi nedenlerle mağduriyet yaşadığı belirlenmiştir.

Ek olarak, arama motorlarında yapılan aramalar uyarınca, tüketicinin karşısına çıkan sonuçlardan “reklam” ifadeli olanlarda, her 3 kullanıcıdan 2’sinin bu sonuçların reklam olduğunun farkında olmadığı belirlenmiştir. Nitekim, üst sıralarda çıkan “reklam” ibareleri sitelerin, tüketiciler açısından “en uygun içerik” veya “güvenilirlik göstergesi” olduğu değerlendirilmektedir.

Öte yandan, Rapor’da, tüketici yorumlarının, tüketiciler için veri kaynağı olduğunu ve bu yorumlar uyarınca tüketicilerin alışveriş davranışlarının şekillendirildiği belirtilmiştir. Nitekim, dijital alışverişçilerin %51,62sının tüketici yorumlarını okuduğu ve yorum okuyanların %78’inin alışveriş tercihlerinin etkilendiği sonucuna varılmıştır.

Görüldüğü üzere, son zamanlarda, teknolojik gelişmelerin etkisiyle tüketicilere yönelik yürütülen reklam ve ticari uygulamalar çerçevesinde kullanılmaya başlanan yeni yöntemler Kurul tarafından mercek altına alınmıştır. Dijital reklamcılık ve ticari uygulamaların gittikçe genişleyen etki alanı düşünüldüğünde, ilerleyen süreçlerde de dijital mecralarda yürütülen faaliyetler üzerinde incelemelerin artabileceğini öngörülüyor.