Suçun Maskesi: Suistimalcilerin Gizlenen Yüzü

Suistimalciler, işledikleri suistimalleri gizlemek için çeşitli gizleme yöntemleri kullanırlar ve bu süreç oldukça karmaşık ve sofistike olabilir. Suistimalcilerin gizleme yöntemlerini anlamak, bu tür olumsuzlukları tespit etmek ve önlemek açısından kritik öneme sahiptir.

ACFE’nin (Association of Certified Fraud Examiners) 2024 Küresel Suistimal Raporu suistimalcilerin işledikleri suçları gizlemek için kullandıkları yaygın yöntemlere ilişkin çarpıcı sonuçlar sunuyor. Araştırma vakaların %89’unda suçların maskelendiğini, %11’in de ise hiçbir gizleme yönteminin kullanılmadığını ortaya koyuyor.

Rapor, en yaygın kullanılan gizleme yöntemlerini bir tablo şeklinde sunuyor. Bu tabloya birlikte göz atalım:

En Yaygın Kullanılan Gizleme Yöntemleri

Suistimalci çalışan vakaların %41’inde sahte fiziksel belge üretiyor. Soruşturmalarda mağdur şirket yönetiminden en çok duyduğumuz “bu kadarını da yapmaya cesareti olmaz diye düşündük” minivalinde bir cümle kurdurabilen bu konu, aslında suistimalciler için en çok kullanılan gizleme yöntemi. Gizleme yöntemlerinde %37 ile en yaygın ikinci yöntem fiziksel belgelerin değiştirilmesi. Listede sonraki iki sırada ise sahte elektronik belgeler (%31) ile değiştirilmiş elektronik belgeler (%28) geliyor.

Liste incelendiğinde dikkatimi çeken diğer hususlar ise şöyle. Fiziksel ve elektronik belgelerin imha edilmesi de oldukça yaygın yöntemlerden. Aslında burada yaratıcı bir eylem yok, suistimalci basit bir şekilde kanıtları yok ediyor. Diğer önemli husus muhasebe sisteminde sahte işlemlerin oluşturulması veya sistemde muhasebe kayıtlarının değiştirilmesi. Bence en çarpıcı bulgu vakaların %11’inde suistimalcinin yaptığı usülsüzlüğü gizlemeye ihtiyaç dahi duymaması.

Tam da şu an bir belgenin sahte olduğunu veya tahrif edildiğine ilişkin nasıl fikrinizin olabileceğini sorguluyor olabilirsiniz. Gelin somut örneklerle bu konuya daha detaylı inceleyelim.

Yürüttüğümüz bir soruşturmada suistimalci tarafından hem sahte dijital belge üretildiği hem de belgelerin tahrif edildiğini tespit ettik. Öncelikle sahte belgeye göz atalım.

Bu şüpheli doküman iddiaya göre bir devlet kurumunun mağdur şirketi ihaleye çağırma bildirisi. Bu dokümanın orijinalini görmeden, orijinal ve şüpheli dokümanları yan yana koyarak inceleme yapmadan sahte veya tahrif edilmiş olup olmadığını anlamanız çok olası değil. Fakat birazdan göstereceğim ufak ipuçları ile belki bir gün şirketinizde yaşanan suistimal vakasına ilişkin ilk ateşi yakan siz olabilirsiniz.

Dokümanı incelerken dikkatimizi ilk çeken, dökümandaki düzensizlikler. 1 numarada “dağıtım” kelimesinden sonra çizginin kalınlaşarak devam etmesi veya 2 numarada kırmızı çizginin içerisinde başka renkler barındırması ve kirli gözükmesi oldukça kritik belirtiler olabilir. Bu tip şüpheli dokümanları gördüğünüzde, çok hızlı ve etkin bir yöntem olarak dokümanın teknik özelliklerini kontrol edebilirsiniz. Biz bu dokümanın özelliklerini incelediğimizde 3 numarada göreceğiniz üzere “Coreldraw” isimli bir pdf düzenleyici program aracılığı ile üretildiğini anladık. Cerebra olarak sıklıkla doküman incelemesi yaptığımız için bu konuda reflekslerimiz oldukça kuvvetli. Mevcut tecrübemize ek olarak bu kadar kuvvetli şüphe sonrasında da dokümanı elektronik veri inceleme aracımıza atıp derinlemesine inceleme yaptık ve bunun sonucunda dokümanın sahte olduğundan, şüphelerimizde haklı olduğumuzdan emin olduk.

Siz de doküman incelerken şüpheci yaklaşabilir, pattern dışı olduğunu düşündüğünüz durumları daha da dikkatli inceleyebilirsiniz. Böylece suistimal belirtilerini kolayca tespit edebilir, şirketinizi önemli bir suistimalin mağduru olmaktan kurtarabilir ve suistimalcinin oyununu bozabilirsiniz.