Yapay Zeka Karşısında Telif Hakları

Yapay zeka, 2022’nin sonlarında OpenAI’ın ChatGPT’yi ilk kez piyasaya sürmesi ile birlikte gündeme oturmuş ve isminden oldukça söz ettirmiştir. Bundan önce de yapay zeka çeşitli uygulamalar tarafından kullanılmaktaydı: 2016 yılında,  Beatles’ı taklit eden yapay zeka tarafından oluşturulan bir şarkı olan Daddy’s Car, yapay zekanın  binlerce şarkıdan oluşan bir veritabanını kullanarak herhangi bir şarkıyı yapabileceğine dair haberlerle tanıtıldı. Daha sonra, 2018’de,  yapay zeka ile üretilen ve başlangıçta 10.000 dolar değerinde olan bir tablo, yedi dakikadan kısa bir sürede 432.500 dolara bir müzayedede satıldı.

2023 senesine gelindiğinde, yapay zeka hem uzmanları hem de toplumu şaşırtmaya başladı ki yapay zekanın haberlerde geçmediği bir gün bile olmadı. Japonya’da prestijli bir edebiyat ödülü, daha sonra AI ile birlikte yazıldığı ortaya çıkan bir romana verildi. Deepfake’ler örneğin ünlülerin sesini veya yüzlerini kullanıldıkları, internet dünyasında dolaşıyordu ki bu tip kullanımların sonu gelecek gibi de görünmüyordu. Daha büyük ölçekte, bazıları AI’ın bir sonraki dot.com patlamasını, dijital sanayi devrimini veya bir ütopyayı yansıttığını düşünürken, önemli bir kesim ise yapay zekanın işlerine ve geçimlerine mal olabileceğini düşünmeye çoktan başlamıştı. 

Yaratıcı şeyler üretmek söz konusu olduğunda yapay zekanın sihrinin nasıl çalıştığı artık herkesin malumu. Yapay zekanın hüneri, yakın zamana kadar ücretsiz olarak internette bulunan içerikten beslenmektedir. Chatbot, algoritması tarafından interneti tarayarak mevcut materyallerin özelliklerini kullanıcının istediği şekilde birkaç saniye içinde birleştirmek üzere eğitiliyor. Pek çoğumuz, kelimenin tam anlamıyla yazarın ölümünü müjdeleyen bu muhteşem teknolojiyle görüntü, ses, metin veya bir çok başka şey yapmayı denedi. Bilinçli kullanıldığında roman yazabilen, mizah duygusu olan bir senaristçe yazılmış senaryo yazan veya düşünceleri tuval üzerinde fırça darbesine dönüştüren yapay zeka kullanıcılarını şaşırtmaya devam ederken eser yaratıcıları bakımından tehdit yaratmaya başladı.

Yapay Zeka Firmaları Telif Hakkı İhlali Davalarıyla Karşı Karşıya

Geçen zaman içerisinde yapay zekayı tehdit görmeye başlayan yaratıcılar, içerik üreticileri yapay zeka firmalarına karşı aksiyon almaya başladı.  Hollywood’daki senaristler, Mayıs 2023’te telif ödemeleri ve sektördeki yapay zeka kullanımı nedeniyle beş aylık bir grev düzenlediler.  Yazar Michael Chabon bazı diğer yazarlarla birlikte Meta’ya dava açtı.  Fotoğraf sağlayıcısı Getty Images, görüntü oluşturma sistemini eğitmek için 12 milyon Getty görüntüsünü kötüye kullanmakla suçlayarak Stability AI’ye dava açtı.  New York Times gazeteyle rekabet eden sohbet robotlarını eğitmek için milyonlarca makalesini kullandıklarını iddiası ile OpenAI ve Microsoft’a dava açtı. Görsel sanatçılar Jingna Zhang, Sarah Andersen, Hope Larson ve Jessica Fink  Google’a karşı bir telif uyuşmazlığını başlatırken, yazarlar Brian Keene, Abdi Nazemian ve Stewart O’Nan Nvidia’ya karşı bir eylem başlattı. Yine başka bir davada, Universal Music Group, ABKCO, Concord Music Group ve diğer müzik yayıncıları,  yapay zeka modellerini eğitmek için telif hakkıyla korunan şarkı sözlerini “yasa dışı bir şekilde” kullandığı için yapay zeka devi Anthropic’e dava açtı. Yapay zeka firmalarına karşı telif hakkı ihlali iddiasıyla açılan davaların listesi daha da uzayıp gitmektedir.  Bu davalar kapsamında verilen kararlar,  hukukun bu yeni alanıyla ilgili sınırların çizilmesine yardımcı olacaktır.  

Yapay Zeka Şirketlerinin Telif Hakkı İhlali İddialarına Karşı Argümanları

Yapay zeka şirketleri, telif hakkı ihlali iddiasıyla açılan davalarda farklı argumanları ileri sürmektedir. ABD Telif Hakkı Ofisi, 30 Ağustos 2023’te yapay zeka modellerinin eğitiminde telif hakkıyla korunan içeriğin kullanımı konusunda yaklaşımı belirleyebilmek adına kamuya açık bir yorum dönemi başlattı. Bu dönemde sunulan görüşler, devam eden davalardaki savunmaları ile birlikte değerlendirildiğinde büyük yapay zeka şirketlerinin görüşleri aşağıda özetlenen noktalarda toplanmaktadır:

·       Meta, ‘telif hakkıyla korunan içeriğin yapay zeka modellerini eğitmek için kullanılmasının, telif hakkıyla korunan hakları zedelemeyen, ticari amaçlı olmayan, adil bir kullanım olacağını’ iddia ediyor. Meta, “model eğitiminin, temel amacı “telif hakkı yasasının katı bir şekilde uygulanmasından kaçınmak” olan adil kullanım doktrini tarafından doğrudan korunduğunu ve … bu yasanın teşvik etmek için tasarlandığını aksi yönde uygulamanın yaratıcılığı baskılayacağını” da ekliyor.

·       Microsoft, mevcut telif hakkı yasasını değiştirmenin yeniliği engelleyeceğini ve özellikle hak sahiplerinden lisans almak için yeterli kaynağa sahip olmayabilecek start-up’ların ilerlemesine zarar vereceğini savunuyor.

·       Anthropic, telif hakkına uygun sınırların yaratıcılığı, yeniliği ve diğer değerleri sağladığını ve desteklediğini savunuyor.

·       StabilityAI, yenilikçi bir yapay zeka endüstrisi için mevcut verilerin, metinlerin ve görüntülerin madenciliğine izin verilmesi gerektiğini ve mevcut telif hakkı korumasının yapay zekanın çıktısına uygulanması gerektiğini ileri sürmektedir.

·       Google, “bilgi toplama” eyleminin yalnızca ihlal edici olmayacağını, aynı zamanda telif hakkı yasasının amacını da ilerleteceğini” savunuyor.

Avrupa ve ABD’de Yapay Zeka ile ilgişi Telif Hakkı Mevzuatında Değişiklik

Yapay zekaya yönelik ilk başarılı düzenleyici girişim Mart 2024’te gerçekleşti. Avrupa Parlamentosu’ndaki milletvekilleri, inovasyonu teşvik ederlen temel hakları da koruyan Yapay Zeka Yasasını kabul etti. Telif hakkı ile ilgili kısımlar aşağıdaki gibidir:

·       Telif hakkıyla korunan materyalin genel amaçlı yapay zeka modelleri tarafından herhangi bir şekilde kullanılması, hak sahibinin onayını gerektirir. Metin ve veri madenciliği bilimsel araştırma içinse, böyle bir yetkilendirme gerekli değildir.

·       Genel amaçlı yapay zeka sağlayıcıları, yapay zeka modellerinin eğitimi için telif hakkı yükümlülükleri getiren yargı yetkisine bakılmaksızın AB telif hakkı yasasına uymak için bir politika oluşturmalıdır. Bu adil rekabeti sağlar.

·       Modellerinin eğitimi için telif hakkı veya başka bir içerik kullanan genel amaçlı yapay zeka modellerinin, içeriğin bir özetini herkese açık hale getirmesi gerekir. Bu, hak sahiplerinin haklarını kullanmalarına ve kullanmalarına izin vererek şeffaflığı artırır.

·       AB’nin Yapay Zeka Ofisi, “eğitim verilerinin telif hakkı uyumluluğu açısından iş bazında değerlendirilmesini doğrulamadan veya bunlara devam etmeden” yapay zeka sağlayıcılarının yükümlülüklerini yerine getirmesini sağlamalıdır.

·       Yeni YZ düzenlemesine uyum doğrulanırken, start-up’lar da dahil olmak üzere KOBİ’lere, onlara aşırı bir maliyet yüklememek veya YZ modelleri geliştirmekten caydırmamak için basitleştirilmiş yollar sunulmalıdır. Bu da yeniliği teşvik eder.

ABD’de ise Nisan 2024’te Meclis’e Üretken Yapay Zeka Telif Hakkı İfşa Yasası isimli bir yasa tasarısı  sunuldu. Bu mevzuata göre, yapay zeka firmaları, modellerini yayınlamadan önce 30 gün içinde eğitmek için kullandıkları telif hakkıyla korunan eserlerin bir listesini Telif Hakkı Ofisine sunmak zorunda kalacaklar. Yasa, hem gelecekteki hem de geçmiş AI modelleri için geçerli olacaktır. Buna uymayan firmalar, şirketin büyüklüğüne ve uyumsuzluk geçmişine göre belirlenecek bir mali ceza ile karşı karşıya kalacaktır.

Yapay Zeka Firmaları İçerik İçin Ödeme Yapmayı Kabul Ediyor

Yasal düzenlemeler yapay zeka şirketlerinin hareket alanını daraltınca bu şirketler odaklarını modellerini eğitmek için içeriklerini kullandıkları medya ve yayıncı şirketlerle anlaşma yoluna çevirmeye başlamıştır. Pazar lideri OpenAI, yakın zamanda  The Atlantic, Vox Media, Axel Springer, Le Monde ve Prisa Media gibi şirketlerle  ortaklık anlaşmaları imzaladı. Apple’ın, haber şirketlerinin arşivlerinden lisans almak için görüşmeler yaptığı bilinmektedir.

Şüphesiz, bu işbirlikleri modelleri eğitmek için gerekli olan kaliteli içeriğe erişim sağlamalarının yanı sıra telifli içeriğin bedelinin ödenmesi diğer anlamda adil kullanımının sağlanması nedeniyle yapay zeka teknolojilerinin ve ilgili hukuk alanının gelişmesi açısında büyük önem taşımaktadır.

Sonuç

Yapay zekanın, insan yaşamının her alanında şaşırtıcı değişiklikler yaratacağı şüphesizdir. Telif hakları, bu geçiş döneminde bu kontrolsüzlüğü belli bir ölçüde dizginlemeyi başarmaktadır. Yapay zeka modellerini eğitmek için telif hakkıyla korunan içeriğin kullanımıyla ilgili tartışmalara ek olarak, iki konunun daha ele alınmasında fayda bulunmaktadır: Yapay zeka telif hakkı sorumluluğu ve insan müdahalesi olmadan yapay zeka tarafından oluşturulan materyalin telif hakkıyla korunup korunamayacağı. Bu konudaki eğilimin ne yönde olacağı Amerika Telif Hakkı Ofisi toplamış olduğu yorumları yayımlayacağı raporla ortaya çıkacaktır.

Bu makalede bahsi geçen davalara ilişkin detaylar 18 Temmuz 2024 tarihi itibariyle kamuya açıklanmış olan durumlarına dayanmaktadır. Bahsi geçen tarihten sonra gelişmeler yaşanmış olması muhtemeldir.