Reklam Kurulu Abonelik Hizmetlerine İlişkin Karanlık Ticari Tasarımları İnceliyor

Reklam Kurulu (“Kurul”), tarafından gerçekleştirilen 349 Sayılı ve 10.09.2024 tarihli Kurul toplantısında ana gündem “Karanlık Ticari Tasarımlar” olarak bilinen aldatıcı ticari tasarımlar oldu ve abonelik hizmetlerine ilişkin tasarım uygulamaları hakkında tüketiciyi zorlayan ve aldatan unsurlar değerlendirildi. 

Bu yazımızda, Kurul tarafından incelenen ve “karanlık ticari tasarım” içerdiği gerekçesiyle yaptırıma tabi tutulan çeşitli uygulamalara ilişkin örnek kararları sizler için derledik.

2024/5159 Sayılı “Spotify” Kararı

Yapılan incelemelerde, Spotify’ın internet sitesinde sunduğu “1 ay ücretsiz dene” abonelik teklifinde, kredi veya banka kartı bilgilerinin eklenmesinin zorunlu tutulduğu ve aboneliğin iptal edilmesi ile hesap verilerinin silinmesi işlemlerinin abonelik başlatma sürecine kıyasla daha zor olduğu görülmüştür. Spotify’ın reklamlarında, 1 aylık ücretsiz deneme hizmetine erişim için sadece “1 ay ücretsiz dene” ibaresi kullanılmış, ancak tüketicilerin bu teklifi kullanabilmesi için kredi veya banka kartı bilgilerini girmesi gerektiği belirtilmemiştir.

Kurul tarafından yapılan incelemelerde, tüketicilerin kredi kartı bilgileri ile yeni bir abonelik başlatıldığı, ücretsiz deneme ibaresinin tüketicilerde farklı bir beklenti yarattığı ve bu beklentinin karşılanmadığı tespit edilmiştir. Aynı zamanda, tüketicilerin hizmetten çıkış süreçlerinin aboneliğin başlatılma sürecine göre daha karmaşık ve zorlayıcı olduğu belirlenmiştir.

Bu değerlendirmeler sonucunda Kurul, Spotify’ın sunduğu bu ticari uygulamaların tüketicileri yanılttığını ve haksız ticari uygulama niteliğinde olduğunu belirterek, bu reklamların durdurulmasına karar vermiştir. 

2024/5325 Sayılı “Blu TV” Kararı

İnceleme konusu olan, Blu TV’nin internet sitesinde yer alan "Blu TV-Sözleşme Güncellendi-Üyelik Sözleşmemizde Güncelleme Yaptık-Güncellenmiş Üyelik Sözleşmemize Buradan Ulaşabilirsiniz Kabul Et" ifadelerine sayfanın orta kısmında açıkça yer verilmesine rağmen reddetme seçeneği açıkça yer verilmediği, ayrıca "Yıllık Aboneliğe Geçerek Üyeliğine 69.9 TL'ye Devam Etmek İster Misin?" ifadesinin sağ tarafında yer alan "Devam Et" seçeneğinin "X" işaretine kıyasla daha çok ön plana çıkarıldığı tespit edilmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda, ortalama tüketici tarafından sayfadan çıkış anlamına gelecek şekilde yorumlanacağı açık olan "X" işaretinin ise teklifi "Reddetme" imkanı olarak yorumlanmasının mümkün olmadığı, bu nedenle tüketicilere açık ve net bir şekilde teklifi "Reddetme" seçeneğinin sunulması ve teklif tüketiciler tarafından reddedildikten sonra teklifin ısrarlı bir şekilde tüketicilere tekrar tekrar sunulmaması gerektiği ve "Devam Et" seçeneğinin "X" işaretine kıyasla tasarımsal olarak daha çok ön plana çıkarıldığı değerlendirilmiştir. 

Kurul, Blu TV’nin bu ticari uygulamalarının tüketici iradesini olumsuz etkilediğini ve haksız ticari uygulama niteliğinde olduğunu değerlendirerek, bu reklamların durdurulmasına karar vermiştir.

2024/5161 Sayılı “Youtube Premium” Kararı

İncelemeler sonucunda, YouTube Premium aboneliklerinde “Bireysel” abonelik türünün önceden seçili olarak tüketiciye sunulduğu ve “1 aylık ücretsiz deneme” teklifiyle sunulan abonelikten faydalanmak için kredi veya banka kartı bilgilerinin eklenmesinin zorunlu tutulduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, mobil uygulama üzerinden sunulan aynı teklif karşısında tüketicinin reddetme seçeneğinin yalnızca ekranın sağ üst köşesinde bulunan bir "X" işareti ile sunulduğu belirlenmiştir.

Kurul, bu ticari uygulamaların tüketici tercihini olumsuz etkilediğini, "ücretsiz deneme" kavramının ortalama tüketicide yarattığı beklentiyi karşılamadığını ve yanıltıcı olduğunu değerlendirmiştir. Ayrıca, seçeneğin önceden seçili sunulması ve tekliften yararlanmama seçeneğinin zorlaştırılması karanlık ticari tasarım olarak nitelendirilmiştir. Bu sebeple, ilgili reklamların durdurulmasına karar verilmiştir.

Yukarıda yer alan kararlar çerçevesinde; Kurul’un tüketiciyi yanıltma, aldatma, davranışlarını yönlendirme ihtimali taşıyan ticari uygulamaları ve reklamları mevzuata aykırı bulduğu ve bu kapsamda yaptırıma bağladığı anlaşılmaktadır. Bu tür uygulamaların haksız bulunması için tüketicinin somut bir zarar yaşaması şart koşulmamış, ortalama bir tüketicinin yanıltılma veya manipüle edilme ihtimali dahi yeterli sayılmıştır. Aynı şekilde Kurul’un, önceki toplantılarına kıyasla, “karanlık ticari tasarım” konusuna daha çok eğildiği ve saha sık gündemine aldığı gözlemlenmiştir. Dijital reklamcılığın hızla büyüyen etkisi göz önüne alındığında, Kurul’un bu alanda tüketici lehine kararlar vermeye ve karanlık tasarımlarla mücadeleye daha sıkı bir şekilde devam edeceği öngörülmektedir.