AB Yapay Zeka Yasası Yürürlüğe Giriyor

Avrupa Birliği (AB), Yapay Zekâ Yasası (AI Act) ile AB değerlerine uygun olarak yapay zekanın geliştirilmesi, pazarlanması ve kullanımına ilişkin kapsamlı bir yasal çerçeve oluşturmayı hedeflemekteydi. Bu çerçeve; demokrasi, hukukun üstünlüğü ve çevre koruma dahil olmak üzere, sağlık, güvenlik ve temel hakların yüksek seviyede korunmasını sağlarken, insan odaklı ve güvenilir yapay zekanın benimsenmesini teşvik etmeyi amaçlamaktaydı. Bu amaçlarla, kurumlar arası müzakere süreçleri ardından Avrupa Parlamentosu, 13 Mart 2024’te dünyada yapay zekanın geleceğini belirleyecek önemli adımlardan birine imza atarak AI Act’i onaylamıştı.

Gelinen aşamada, 12 Temmuz 2024’te AI Act AB Resmî Gazetesi’nde yayımlandı. Yasa 1 Ağustos 2024’te yürürlüğe girmiş olacak.

AI Act’te yapay zekâ, çeşitli otonomi seviyelerinde çalışmak üzere tasarlanmış makine tabanlı bir sistem olarak tanımlanıyor. AI Act; (i) AB içerisinde yerleşik olması önemli olmaksızın AB pazarında sunulacak yapay zekâ sistemlerinin sağlayıcılarına, (ii) AB’de bulunan yapay zekâ sistemlerinin kullanıcılarına ve (iii) AB dışındaki yapay zekâ sistemlerinin AB içinde kullanılması hâlinde söz konusu sistemlerin sağlayıcılarına ve kullanıcılarına uygulanacak.

AI Act’teki öne çıkan düzenlemeleri aşağıda sizler için derledik:

Hassas verilere saygı ve mahremiyeti koruma: AI Act, AB ülkelerinde kullanılacak yapay zekâ sistemlerinin güvenli olması ve temel haklara saygı gösterilmesine yönelik düzenlemeler getiriyor.

Risk tabanlı yaklaşım ve düzenlemeler: AI Act, yapay zekâ sistemlerinin risk seviyesine bağlı kurallar getiriyor. Başka deyişle, risk ne kadar yüksekse, uygulanacak kurallar da o kadar katı. Bu kapsamda, yüksek riskli yapay zekâ kullanım örnekleri arasında kritik altyapı, eğitim ve mesleki eğitim, istihdam, temel özel ve kamu hizmetleri, kolluk kuvvetlerindeki belirli sistemler, göç gibi kamu düzenini yakından ilgilendiren kurallar yer alıyor.

Yenilikçiliği teşvik ve destekleyici düzenlemeler: AI Act, KOBİler ve girişimciler için ulusal düzeyde düzenleyici hükümler getiriyor. Yasa, etik bir çerçevede yenilikçi yapay zekâ ürünlerinin geliştirilip test edilmesine olanak sağlayacak.

Yasaklanan uygulamalar ve etik ilkeler: AI Act, yapay zekâ temelli uygulamaların etik bir şekilde kullanılmasını teşvik etmeyi amaçlayan bir dizi yasaklanan uygulama öngörüyor, bazıları şu şekilde:

— İş ve eğitim ortamlarında ilgililerin duygu analizlerinin yapılması,

— Karakter analizine dayalı suç öngörüsü yapılması,

— İnsan davranışını manipüle etmeyi hedefleyen uygulamaların kullanılması,

— Hassas özellikleri kullanan biyometrik kategorizasyon sistemleri (örneğin dini, felsefi inançlar, cinsel yönelim, ırk gibi), ve

— Yüz tanıma veri tabanları oluşturmak için internetten veya CCTV görüntülerinden yüz görüntülerinin hedeflenmeden kazınması.

AI Act ile getirilen kurallara uyulmaması durumunda ise şirketlerin ödeyeceği cezaların; ihlalin ve şirketin büyüklüğüne bağlı olarak değişeceği düzenleniyor.

Avrupa Birliği Yapay Zekâ Ofisi ise AI Act’in uygulanmasını, yürütülmesini ve uyum faaliyetlerini koordine etmek amacıyla Avrupa Komisyonu tarafından kurulan yeni bir birim. Ofis, aynı sağlayıcı tarafından sağlanan genel amaçlı modeller ve sistemlere dayalı yapay zekâ sistemlerini denetleyecek ve bir piyasa gözetim otoritesinin yetkilerine sahip olacak, üye ülkeler arasında yönetişimi koordine edecek ve genel amaçlı yapay zekâ ile ilgili kuralların uygulanmasını denetleyecek. Üye devlet otoritelerinin ise para cezaları ve diğer yaptırım önlemleri, uyarılar ve parasal olmayan tedbirler dahil olmak üzere yaptırım kurallarını belirleyeceği de ifade ediliyor. Bireyler, ulusal yetkili makama ihlal şikayetinde bulunabilecek ve bu makam piyasa gözetim faaliyetlerini başlatabilecek.

AI Act ile getirilen kurallara uyulmaması durumunda ise şirketlerin ödeyeceği para cezalarının ihlalin ve şirketin büyüklüğüne bağlı olarak 35 milyon Euro veya küresel cironun %7’si ile 7,5 milyon Euro veya cironun %1,5’i arasında değişeceği öngörülüyor.

AI Act’in tamamen uygulanabilir hale gelmesi, yürürlük tarihi olan 1 Ağustos 2024’ten itibaren 24 ay içerisinde kademeli olarak şu şekilde olacak:

2 Ağustos 2024’te AB üyesi devletler yasaklanmış sistemleri aşamalı olarak kaldıracak

— 2 Ağustos 2025’te çok maksatlı yapay zekâ sistemlerine getirilen yükümlülükler yürürlüğe girecek;

— 2 Ağustos 2026’da yüksek riskli kullanım durumları listesi içerisinde tanımlanan yüksek riskli sistem yükümlülükleri yürürlüğe girecek; ve

— 2 Ağustos 2027’de halihazırda başka AB mevzuatına tabi olan yüksek riskli sistem yükümlülükleri yürürlüğe girecektir.

Bu gelişme yapay zekâ tabanlı teknolojiler için atılan en önemli adımlardan biri. Ayrıca, AI Act, yapay zekâ teknolojilerinin güvenli ve etik ilkeler çerçevesinde geliştirilmesi ve kullanılmasını sağlamak amacıyla somut bir adım olmanın yanı sıra, kapsamlı bir yol haritası sunuyor. Bu nedenle, yapay zekâ sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin, AI Act’in öngördüğü sistematiğe uyum sağlama süreçlerini başlatmaları son derece kritik.

AI Act’in tam metnine buradan ulaşabilirsiniz (yalnızca AB dillerinde mevcut).