Çevrimiçi Satış Kısıtlamaları ve Rekabet Hukuku: Yeni Bir İstisna Olarak Tüketici Sağlığı

Rekabet Kurulu’nun (“Kurul”) çeşitli sektörlerde sıkça incelediği internet satışlarının kısıtlanması uygulamalarına yeni bir yaklaşım getirildi. [1] L’Oréal Türkiye Kozmetik San. ve Tic. A.Ş. (“L’Oréal”) hakkında verilen kararda tüketici sağlığı gerekçesi ile bir ürün grubunun çevrimiçi satışlarının taahhüt kapsamı dışında bırakılması onaylandı.

Çevrimiçi Satışlara İlişkin Daha Önce Ne Olmuştu?

Kurul konuya ilişkin öncü içtihat niteliği taşıyan BSH[2] ve Arçelik[3] kararlarında sağlayıcının bayisinin çevrimiçi mecralarda yapacağı satışları koşul getirmeksizin topyekûn sınırlamasının pasif satış yasağı[4] anlamına geldiğini belirtmiş ve bu uygulamalara yeşil ışık yakmamıştı. Bu nedenle internet satışlarının kısıtlanmasına yönelik soruşturmalarda birçok teşebbüs bu tür sınırlamaları koşulsuz olarak uygulamayacaklarına ilişkin taahhütler vererek soruşturmanın bu yönüyle sonlanmasını sağlamışlardı. [5]

Kozmetik Soruşturmaları ve Taahhüt Süreci

Kurul, aralarında L’Oréal’in de bulunduğu pek çok kozmetik şirketi hakkında yürüttüğü soruşturmalarda taraf teşebbüslerin yeniden satıcılarıyla ilişkilerinde çevrimiçi satış kısıtlamaları ve yasakları getirdiklerini tespit etmiştir. [6]

Başlatılan soruşturmalar kapsamında, taraf olan teşebbüslerin söz konusu kısıtlamaları gidermeye yönelik taahhüt başvurularını değerlendiren Kurul, BSH ve Arçelik kararlarına paralel bir şekilde, çevrimiçi satışların gerek uygulamada alıcılara baskı yapılması suretiyle gerekse de alıcılarla kurulan sözleşme ilişkisi kapsamında koşulsuz bir şekilde yasaklanmasını, pasif satışların engellenmesi olarak değerlendirmiştir. Bu çerçevede birçok teşebbüs aşağıda bazılarına yer verilen taahhütleri sunarak bu konu bakımından soruşturmaların kapanmasını sağlamıştır:

— Yeniden satıcıların internet satışlarına (pazaryerleri dâhil) müdahale edilmemesi;

— İnternet satışı için ayrı bir izin veya onay aranmaması;

— İskonto oranlarının belirlenmesinde fiziki ve internet bayileri arasında ayrım yapılmayacağına dair sözleşmede düzenlenme yapılması;

— İnternet satışlarının kısıtlanmayacağının tüm dağıtım kanallarına bildirilmesi

L’Oréal Kararı: Tüketici Sağlığı Nedeniyle Çevrimiçi Satışın Kısıtlanması

L’Oréal hakkında yürütülen soruşturmada ise L’Oréal’in bazı ürünler bakımından seçici dağıtım sistemi kullandığı ve bu sisteme üye olanların internet satışı yapabildikleri; ancak bu çevrimiçi satışların L’Oréal tarafından onaylanması gerektiği Kurul tarafından tespit edilmiştir.[7] Ayrıca L’Oréal, internet satışlarında yetkili satıcının reklam vermesini bir ön izne bağlamıştır. Kararda, seçici dağıtım sistemi kullanan teşebbüslerin internet satışlarına yönelik birtakım koşullar öngörebileceklerini hatırlatan Kurul, bu koşulların objektif olması gerektiğinin altını çizerek reklamlara ilişkin getirilen onay mekanizmasını bu koşullardan ayrı tutmuştur.

L’Oréal tarafından sunulan taahhütlerde; çevrimiçi satış yapmak isteyen satıcılara getirilecek kriterlerin şeffaf ve açık olması, dileyen tüm satıcılar ile bu kriterlerin paylaşılması, satıcıların reklam verme konusunda yetkili olması ve bu hususların açık bir şekilde satıcılar ile paylaşacağı unsurları yer almıştır.[8] Bu yönüyle karar Kurul’un çevrimiçi satışların koşulsuz şekilde sınırlanmaması ve dileyen yeniden satıcıların kriterleri sağlaması halinde çevrimiçi satış yapabilmesine olanak sağlanması yaklaşımına uygunluk göstermekte ve önceki kararlar ile paralellik sergilemektedir.

Öte yandan, aynı taahhüt paketinde L’Oréal teknik boy ürünlerin, alıcısı profesyonel müşteri (kuaför vb.) olmak kaydıyla, çevrimiçi satışına izin vereceğini, ancak teknik ürünlerin bu kapsam dışında tutulacağını ifade etmiş ve bu koşul Kurul tarafından uygun bulunmuştur.

Kararda çok fazla açıklama yer almamakla birlikte, kuaför hizmetlerinde kullanılan “teknik boy” ürünlerden farklı olduğu belirtilen[9] “teknik ürünlerin” uygulaması için özel eğitime ihtiyaç duyulduğu belirtilmektedir. Teknik ürünlerin yoğun kimyasal içeriğe sahip olması insan sağlığı ve güvenliği açısından tehlikeli görülmüş, bu nedenle gerekli eğitime ve kullanım bilgisine sahip olmayan kimseler tarafından bu tür ürünlerin internet üzerinden satın alınması ve yanlış kullanımının tüketici zararına yol açabileceği değerlendirilmiştir. Bu kapsamda, L’Oréal’in “teknik ürünlerin” çevrimiçi satışlarını engellemesi makul bulunmuştur. Bu yönüyle Karar tüm bir ürün grubunun çevrimiçi satışının tüketici sağlığı gerekçesi ile engellenmesine onay vermesi yönüyle oldukça önemlidir.

Sonuç

Kurul’un çevrimiçi satışların kısıtlanmasına yönelik uygulamaları değerlendirildiğinde zaman içerisinde sektör ve ürün niteliklerine göre farklılaşabilen bir yaklaşım sergilediği görülmektedir. BSH ve Arçelik kararları ile şekillenen bu yaklaşım L’Oréal kararında ürün niteliğinden kaynaklanan gerekçelerle bir ürün grubunun çevrimiçi satış kapsamı dışında bırakılması yönünde gelişmiştir. Bu çerçevede, bayilere/alıcılara çevrimiçi satışlar bakımından getirilebilecek kriterler konusunda Kurul’un hassasiyetini koruduğunu ancak artan şekilde sektör ve ürün niteliklerine özgü spesifik koşulların da alıcılara getirilebilecek sınırlamalar arasında yer alacağını değerlendirmekteyiz.

[1] 07.09.2023 tarihli ve 23-41/808-287 sayılı Kurul kararı

[2] 08.09.2022 tarih ve 22-41/579-239 sayılı Kurul kararı

[3] 08.09.2022 tarih ve 22-41/580-240 sayılı Kurul kararı

[4] Pasif satış yasağı: Dikey Anlaşmalara İlişkin Kılavuz’da internetten yapılan satışların alıcının aktif pazarlama ve satış faaliyetleri dışında gerçekleştiği ifade edilmekte ve bu nedenle çevrimiçi satışlar pasif satış olarak değerlendirilmektedir.

[5] 21.09.2023 tarihli ve 23-45/852-301 sayılı, 23.03.2023 tarihli ve 23-15/252-83 sayılı, 23.03.2023 tarihli ve 23-10/175-43 sayılı, 12.01.2023 tarihli ve 23-03/29-12 sayılı, 31.08.2023 tarihli ve 23-40/765-269 sayılı, 19.10.2023 tarihli ve 23-49/950-339 sayılı, 19.10.2023 tarihli ve 23-49/934-232 sayılı, 23.03.2023 tarihli ve 23-15/269-91 sayılı, 06.04.2023 tarihli ve 23-17/314-104 sayılı,

05.10.2023 tarihli ve 23-47/890-314 sayılı, 05.07.2023 tarihli ve 23-29/561-189 sayılı, Kurul kararları

[6] 5 numaralı dipnotta listelenen Kurul kararları

[7] 07.09.2023 tarihli ve 23-41/808-287 sayılı Kurul kararı

[8] 26.07.2023 tarihli ve 23-34/638-M sayılı Kurul kararı

[9] Teknik boy ürünlerin alıcısının profesyonel son kullanıcılar olduğu, teknik ürünlerin ise profesyonel kullanıma yönelik olduğu ifade edilmektedir.