Sermaye Piyasasında Tahvil ve Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Tahvil İhracı

ÖZET

Küresel ve yerel finansal piyasalardaki son gelişmeler, şirketlerin finansman ihtiyaçlarını karşılama yöntemlerinde önemli değişimlere yol açmıştır. Bu bağlamda tahvil ihracı, şirketlerin finansman stratejilerinde önemli bir araç haline gelmiş ve sermaye piyasalarında dikkat çekmiştir. Tahviller, şirketlerin belirli bir vadede, tahvil sahiplerine geri ödeme taahhüdü içeren borçlanma senetleridir. Tahvil ihracı belirli prosedürlere ve koşullara tabidir ve ihraç limitleri çeşitli parametrelere göre belirlenir. Halka açık anonim ortaklıkların (“HAAO”) tahvil ihracında izlenecek yöntemler ve başvuru belgeleri, ihraç türüne göre farklılık göstermektedir. Bu çalışmamızda, bir borçlanma aracı olan tahvillerin hukuki niteliği ve HAAO’ların finansman ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla gerçekleştirdikleri tahvil ihracı ve bu süreçte sermaye piyasası hukuku çerçevesinde izlenmesi gereken prosedürler incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler: Tahvil, İhraç, Sermaye Piyasası, Borçlanma Aracı, Halka Açık Anonim Ortaklık, Sermaye Piyasası Kurulu, Halka Arz

I. GİRİŞ

Şirketlerin, sermaye piyasası araçlarını kullanarak finansman ihtiyaçlarını karşılaması günümüzde yaygın bir uygulamadır. Sermaye piyasası araçları, şirketlerin öz kaynakları ile karşılayamadıkları finansman ihtiyaçlarını dış kaynaklardan temin etmelerini sağlar[1].

Sermaye piyasası mevzuatında şirketler, borçlanma araçları, türev araçlar, varantlar, yatırım kuruluşu sertifikaları ve diğer menkul kıymetler gibi çeşitli araçları kullanarak finansman sağlayabilirler. Tahviller, şirketlerin finansman ihtiyacını borçlanma yoluyla karşılamak için kullandığı önemli menkul kıymetlerden biridir[2].

II. TAHVİL KAVRAMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ

6762 sayılı mülga Türk Ticaret Kanunu’nda[3] tahvil, “anonim şirketlerin ödünç para bulmak için itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleri”[4] olarak tanımlanmıştır. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda[5] (“TTK”) tahvil 504. maddede düzenlenmiş olmakla birlikte, açık bir tanımı yapılmamış ve bir borçlanma senedi olduğu belirtilmiştir [6].

Sermaye Piyasası Kurulu’nun (“Kurul”) yayınlarında tahvil, devletin veya özel sektör şirketlerinin borçlanarak orta ve uzun vadeli fon sağlamak üzere çıkardıkları borç senetleri olarak tanımlanmaktadır[7]. Kurul’un Borçlanma Araçları Tebliği’nde (VII-128.8)[8] (“Tebliğ”) ise tahvil, “ihraççıların bu Tebliğ hükümlerine göre borçlu sıfatıyla düzenleyip sattığı ve nominal değerinin vade tarihinde veya vade tarihine kadar taksitler halinde yatırımcıya geri ödenmesi taahhüdünü içeren, vadesi 365 gün veya daha uzun olan borçlanma aracı” olarak tanımlanmıştır[9].

Bu tanımlar çerçevesinde tahvil, anonim ortaklıkların sermaye artışı veya banka kredileri gibi geleneksel borçlanma yöntemleri dışında fon ihtiyacını karşılamak amacıyla çıkardıkları ve en az bir yıl vadeli olan bir sermaye piyasası aracıdır[10].

III. HAAO’LARDA TAHVİL İHRACI

HAAO’lar tarafından tahvil ihracı, Tebliğ hükümlerine tabidir. Tebliğ’in 4. maddesi borçlanma araçlarının ihracına ilişkin düzenlemeleri içerir. Buna göre tahviller; yurt içinde halka arz edilerek ihraç, yurt içinde halka arz edilmeksizin ihraç ve yurt dışında satılmak üzere ihraç olmak üzere üç farklı yöntemle ihraç edilebilir. Yurt içinde halka arz edilmeksizin ihraçlar, nitelikli yatırımcılara satış ve birim nominal değeri asgari 100.000 TL olmak kaydıyla tahsisli satış olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilebilir[11]. Tebliğ, tahvil ihracının usul ve esaslarını detaylı olarak düzenlemektedir.

A. Yetkili Organ Kararı

Tahvil ihraç etmek isteyen HAAO, esas sözleşmesinde belirtilen şekilde yetkili organı tarafından ihraç kararı almalıdır. Bu kararda, ihraç edilecek tahvilin türü ve azami ihraç tutarı gibi temel hususlar belirtilmelidir. Esas sözleşmede aksi öngörülmedikçe ihraç kararı genel kurul tarafından alınır. Ancak, Tebliğ ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun[12] (“SerPK”) hükümleri uyarınca[13], ihraç yetkisinin esas sözleşme ile yönetim kuruluna devredilmesi mümkündür[14]. TTK, genel kurulun menkul kıymet çıkarma yetkisini en çok on beş ay için yönetim kuruluna bırakabileceğini düzenlese de[15], HAAO’ların SerPK’ya tabi olması ve SerPK ve Tebliğ’de özel hükümler bulunması nedeniyle bu TTK hükmünün HAAO’lar için uygulanabilir olmadığı görüşündeyiz.

Yetkili organın genel kurul olması halinde, HAAO’nun esas sözleşmesinde daha ağır bir nisap öngörülmemişse, toplantı ve karar nisapları için ilgili TTK hükmü uygulanacaktır[16]. Buna göre toplantı nisabı HAAO’nun sermayesinin en az dörtte birine tekabül eden payların sahiplerinin veya temsilcilerinin toplantıya katılımı şeklindedir. Karar nisabı ise toplantıda hazır bulunanların oy çokluğu şeklindedir[17].

B. Kurul’a Başvuru ve Gerekli Belgeler

Tebliğ hükümlerine uygun olarak alınan tahvil ihracına ilişkin yetkili organ kararından itibaren bir yıl içinde Kurul’a başvuru yapılması gerekmektedir[18].

Kurul’a yapılacak başvuru sırasında Kurul’a sunulacak belgeler, ihraç yöntemine göre farklılık göstermektedir. Yurt içinde halka arz edilecek tahviller için Tebliğ’in Ek-1’inde, halka arz edilmeksizin veya yurt dışında ihraç edilecek tahviller için ise Ek-2’sinde belirtilen belgeler sunulmalıdır[19].

SerPK’nın 4. maddesi uyarınca, sermaye piyasası araçlarının halka arz edilebilmesi veya borsada işlem görebilmesi için izahname hazırlanması ve Kurul tarafından onaylanması gerekmektedir[20]. Bu nedenle, halka arz edilecek tahviller için de izahname hazırlanması gerekmektedir. Halka arz edilmeksizin gerçekleştirilecek tahvil ihraçlarında ise ihraç belgesi düzenlenmesi gerekmektedir.

Halka arz yoluyla yapılacak ihraçlarda, HAAO’lar izahname geçerlilik süresi boyunca, her bir tertibin satışı için belirlenen satış tarihinden en az beş iş günü önce Kurul’a başvurarak onay almalıdır. Halka arz edilmeksizin yapılacak ihraçlarda ise, Kurul onaylı ihraç belgesinin alınmasının ardından, HAAO’lar ihraç tavanı içinde, her tertibin satışından önce Merkezi Kayıt Kuruluşu’na (“MKK”) başvurarak satış işlemini gerçekleştirebilmektedir[21].

C. Tahvilin Kayden İhracı ve MKK’ya Bildirimi

Tahvillerin kayden ihracı esastır. Yurt içinde ihraç edilen tahvillerin hak takibinin yapılabilmesi için MKK’ya bildirilmesi gerekmektedir. Yurt dışında ihraç edilen tahvillerin detaylarının da ihracı takip eden üç iş günü içinde MKK’ya iletilmesi gerekmektedir[22].

IV. TAHVİL İHRACINDA SINIR

Tebliğ’in 9. maddesi, borçlanma araçlarının ihracına ilişkin ihraç limitlerini düzenlemektedir. Tahviller de borçlanma araçlarından biri olduğundan, tahvil ihraçlarında bu maddede belirtilen limitlere uyulması gerekmektedir. İhraç limiti, izahname veya ihraç belgesinin onaylanması amacıyla Kurul’a yapılan başvuru tarihi esas alınarak hesaplanmaktadır.

Bu limitin hesaplanmasında, Kurul’un borsada işlem gören ortaklıklar için belirlediği finansal tablo ve raporlamaya ilişkin düzenlemelere göre hazırlanmış finansal tablolar dikkate alınır. Buna göre tahvil ihracı için esas alınacak finansal tablolar başvuru tarihine göre şu şekildedir:

i) 1 Ocak – 15 Mart: Son yıla ilişkin finansal tablo veya bu yoksa bir önceki yılın altı aylık finansal tabloları.

ii) 16 Mart – 15 Ağustos: Son yıla ilişkin finansal tablo.

iii) 16 Ağustos – 31 Aralık: İçinde bulunulan yıla ait altı aylık ara dönem finansal tabloları [23].

İhraç limiti yukarıda belirtilen finansal tablolara göre belirlenirken, HAAO’lar için bu limit öz kaynak tutarının beş katını geçemez[24].

V. SONUÇ

Menkul kıymet olma özelliğiyle diğer borçlanma araçlarından ayrılan tahviller, şirketlerin belirli bir finansman ihtiyacını dış kaynaklardan karşılamak amacıyla çıkardıkları ve en az bir yıl vadeli olan sermaye piyasası araçlarıdır. Tahvillere ve tahvil ihracına ilişkin hem TTK’da hem de SerPK’da düzenlemeler bulunmakla birlikte, daha detaylı ve özel hükümler Tebliğ'de yer almaktadır. HAAO’lar tahvil ihraç etmek istediklerinde Tebliğ hükümlerine uymak ve Tebliğ'de düzenlenen şartlara uygun bir şekilde tahvil ihracını gerçekleştirmek zorundadır.

Bu doğrultuda, tahvil ihracına ilişkin alınacak karar, şirketin esas sözleşmesine uygun olarak yetkili organ tarafından alınmalı ve Kurul’a başvuru yapılmalıdır. Kurul’a yapılacak başvuru ve hazırlanacak belgeler açısından ihracın yöntemi (halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin) önem arz etmekte olup, ihraç yöntemine uygun olarak Tebliğ’in eklerinde yer alan belgelerden ilgili olanlar, başvuru dosyasına eklenmelidir.

Tebliğ ile tahvil ihracı için belirli limitler getirilmiş olup, bu limit şirketin ihraca ilişkin başvurduğu döneme göre talep edilecek finansal tablolarına göre hesaplanmaktadır. HAAO’lar için bu limit, HAAO’ların öz kaynak tutarının beş katını aşmamalıdır.

KAYNAKÇA

1. Dr. Volkan Çelen, Prof. Dr. Hüseyin Hatemi'ye 80. Yıl Armağanı, Borçlanma Araçlarının Değişimi, On İki Levha, 2018

2. Doç. Dr. Koray Demir, Özel Esas Sözleşme Değişiklikleri: Şarta Bağlı Sermaye Artırımı ve Esas Sermayenin Azaltılması, On İki Levha, 2020

3. Nihan Zeynep Aksan, Paya Dönüştürülebilir Tahviller, 2018

4. Prof. Dr. Burak Adıgüzel, Sermaye Piyasası Hukuku, Adalet, 2022

5. Sermaye Piyasası Kurulu, Sermaye Piyasası Araçları Kitapçığı, 2024