AB’den Yapay Zekâ Devrimi: AI Act Onaylandı

Avrupa Birliği (AB), Yapay Zekâ Yasası (AI Act) ile devrim niteliğindeki teknolojiyi regülatif bir şekilde düzenlemeyi amaçlıyordu. Nitekim, 14 Haziran 2023’te Avrupa Parlamentosu yapay zekâ düzenlemesine ilişkin kurumlar arası müzakere süreçlerini başlatmıştı.

Avrupa Parlamentosu, 13 Mart 2024’te dünyada yapay zekanın geleceğini belirleyecek önemli adımlardan birine imza atarak AI Act’i onayladı.

AI Act, yapay zekâ teknolojilerinin kullanımını düzenlemesinin yanında güvenlik ve inovasyon açısından da oldukça kritik.

AI Act’ (i) AB içerisinde yerleşik olması önemli olmaksızın AB pazarında sunulacak yapay zekâ sistemlerinin sağlayıcılarına, (ii) AB’de bulunan yapay zekâ sistemlerinin kullanıcılarına ve (iii) AB dışındaki yapay zekâ sistemlerinin AB içinde kullanılması hâlinde söz konusu sistemlerin sağlayıcılarına ve kullanıcılarına uygulanacak.

AI Act ile getirilen önemli düzenlemeleri aşağıda sizler için derledik:

Hassas verilere saygı ve mahremiyeti koruma: AI Act, AB ülkelerinde kullanılacak yapay zekâ sistemlerinin güvenli olması ve temel haklara saygı gösterilmesine yönelik düzenlemeler getiriyor.

Risk tabanlı yaklaşım ve düzenlemeler: AI Act, yapay zekâ sistemlerinin risk seviyesine bağlı kurallar getiriyor. Başka deyişle, risk ne kadar yüksekse, uygulanacak kurallar da o kadar katı. Bu kapsamda, yüksek riskli yapay zekâ kullanım örnekleri arasında kritik altyapı, eğitim ve mesleki eğitim, istihdam, temel özel ve kamu hizmetleri, kolluk kuvvetlerindeki belirli sistemler, göç gibi kamu düzenini yakından ilgilendiren kurallar yer alıyor.

Yenilikçiliği teşvik ve destekleyici düzenlemeler: AI Act, KOBİler ve girişimciler için ulusal düzeyde düzenleyici hükümler getiriyor. Bu doğrultuda söz konusu yasa, etik bir çerçevede yenilikçi yapay zekâ ürünlerinin geliştirilip test edilmesine olanak sağlayacak.

Yasaklanan uygulamalar ve etik ilkeler: AI Act, yapay zekâ temelli uygulamaların etik bir şekilde kullanılmasını teşvik etmeyi amaçlayan bir dizi yasaklanan uygulama öngörüyor. Bu uygulamalardan bazıları şu şekilde:

- İş ve eğitim ortamlarında ilgililerin duygu analizlerinin yapılması,

- Karakter analizine dayalı suç öngörüsü yapılması,

- İnsan davranışını manipüle etmeyi hedefleyen uygulamaların kullanılması,

- Hassas özellikleri kullanan biyometrik kategorizasyon sistemleri (örneğin dini, felsefi inançlar, cinsel yönelim, ırk gibi), ve

- Yüz tanıma veri tabanları oluşturmak için internetten veya CCTV görüntülerinden yüz görüntülerinin hedeflenmeden kazınması.

AI Act ile getirilen kurallara uyulmaması durumunda ise şirketlerin ödeyeceği cezaların; ihlalin ve şirketin büyüklüğüne bağlı olarak değişeceği düzenleniyor.

AI Act, AB Resmi Gazetesi’nde yayımlanmasından 20 gün sonra yürürlüğe girecek. Bununla birlikte AI Act’in tamamen uygulanabilir hale gelmesi, yürürlüğe giriş tarihinden itibaren 24 ay içerisinde kademeli olarak şu şekilde olacak:

- Yürürlüğe girdikten 6 ay sonra; AB üyesi devletler yasaklanmış sistemleri aşamalı olarak kaldıracak;

- Yürürlüğe girdikten 12 ay sonra; çok maksatlı yapay zeka sistemlerine getirilen yükümlülükler yürürlüğe girecek;

- Yürürlüğe girdikten 24 ay sonra; yüksek riskli kullanım durumları listesi içerisinde tanımlanan yüksek riskli sistem yükümlülükleri yürürlüğe girecek; ve

- Yürürlüğe girdikten 36 ay sonra halihazırda başka AB mevzuatına tabi olan yüksek riskli sistem yükümlülükleri yürürlüğe girecektir.

Özetle, Avrupa Parlamentosu'nun AI Act’i onaylaması, yapay zeka temelli teknolojilere yönelik atılan en büyük bir adımlardan biri. Bununla birlikte AI Act, yapay zeka teknolojilerinin güvenli ve etik ilkelere uygun bir şekilde geliştirilmesi ve kullanılmasını sağlamak adına atılmış somut bir adım olmasının yanında kapsamlı bir yol haritası da belirliyor. Bu sebeple, yapay zeka alanında faaliyet gösteren şirketlerin şimdiden AI Act’in ön gördüğü sistematiğe uyumluluk süreçlerini başlatması oldukça kritik.

Avrupa Parlamento’sunun 13 Mart 2024 tarihli AI Act’i onayladığına dair duyurusuna buradan ulaşabilirsiniz (yalnızca İngilizcesi mevcut).