Sermaye Şirketlerinin Kolaylaştırılmış Usulde Birleşmesinde Yavru Şirketin Ana Şirketi Devralması (Ters Birleşme)

Özet

Sermaye şirketleri, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) çerçevesinde; şirketler arasındaki rekabeti azaltmak ve şirketin pazardaki payını arttırmak, vergi avantajlarından yararlanmak, girdi maliyetlerini azaltmak ve verimliliği arttırmak gibi çok çeşitli sebeplerle birleşme yoluna gidebilmektedirler. Birleşme usullerinden biri olan kolaylaştırılmış birleşme usulü kapsamında öğretide ana şirketin yavru şirketin altında kolaylaştırılmış usulde birleşip birleşemeyeceği konusunda bir görüş birliği olmamakla birlikte uygulamada bu tür birleşmelerin de kolaylaştırılmış usulde yapıldığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Sermaye Şirketleri, Kolaylaştırılmış Birleşme, Ters Birleşme, Kolaylaştırılmış Usulde Ters Birleşme, Yavru Şirket, Ana Şirket.

I. Giriş

Sermaye şirketleri, küreselleşme ile birlikte artan rekabet ortamına, zamanla gelişen ve değişen ticaret faaliyetlerine uyum sağlayabilmek, bu rekabet ortamında ayakta kalabilmek adına çeşitli önlemler almak ve çeşitli stratejiler geliştirmek durumunda kalabilmektedir. Bu stratejilerden biri olan şirketlerin birleşmesi seçeneği, şirketlerin rekabet ortamında ayakta kalmak adına maliyetlerini, sermayelerini, teknolojiyi ve benzeri kaynakları paylaşarak varlığını ve kârlılığını korumasında önemli bir rol oynamaktadır. TTK’nın 155. maddesi tahtında sermaye şirketlerinin kolaylaştırılmış şekilde birleştirilmesine ilişkin düzenlemelere yer verilmiş olup bu düzenlemeler ışığında, madde kapsamına giren sermaye şirketleri için birleşme işleminde birtakım istisnalar ve kolaylıklar sağlanmıştır. TTK’ya göre sermaye şirketleri, bir şirketin diğerini devralması “devralma şeklinde birleşme” (absorpsiyon) veya yeni bir şirket içinde bir araya gelmeleri “yeni kuruluş şeklinde birleşme” (kombinasyon) yoluyla olmak üzere iki şekilde birleşebilirler. Devralma yoluyla birleşmeler, ana şirket ile yavru şirketler veya kardeş şirketler arasında aşağı yönde, yukarı yönde veya yan yana birleşme şeklinde olabilmektedir. Yukarı yönde (düz) birleşme, ana şirketin yavru şirketi devralmasını; aşağı yönde (ters) birleşme ise yavru şirketin ana şirketi devralmasını ifade etmektedir. Ancak özellikle yavru şirketin ana şirketi devralmasını ifade eden aşağı yönde birleşme modelinin kolaylaştırılmış usulde uygulanmasında öğretide bir görüş birliği olmamakla birlikte uygulamada bu usulün uygulanabilir olduğu görülmektedir. Bu kapsamda işbu çalışmamızda; kolaylaştırılmış birleşme ve ters birleşme ifadelerinin niteliği, kolaylaştırılmış usulde ters birleşme hakkında öğretideki görüşler ve kolaylaştırılmış usulde ters birleşmenin uygulamadaki yansıması incelenmektedir.

II. Kolaylaştırılmış Birleşme

Kolaylaştırılmış birleşme, sermaye şirketlerinin kendi aralarında, birleşme prosedürünün çeşitli aşamalarına tabi olmaksızın birleşmesi şeklinde tanımlanabilir.[1] Doktrinde Tekinalp kolaylaştırılmış birleşmeleri topluluk içi birleşmeler veya kardeş yavru sermaye ortaklıklarının birleşmesi olarak adlandırmıştır. [2] Gerçekten de kolaylaştırılmış birleşme işlemlerinin, uygulamada grup içindeki ana şirket ve yavru şirketin iştirak ilişkisinin yönüne göre, yukarı (ana şirketin yavru şirketi devralması) ve aşağı (yavru şirketin ana şirketi devralması) yönde veya yan yana gerçekleştiği görülmektedir. Ters birleşme ise, yukarıda da ifade edildiği gibi, yavru şirketin ana şirketi devraldığı aşağı yönlü birleşmeleri ifade etmektedir.

Kolaylaştırılmış birleşme, yalnızca TTK’nın 155. maddesinde belirtilen üç birleşme halinde uygulanabilmektedir. Kolaylaştırılmış birleşme yapılabilmesi için sağlanması gereken koşullardan ikisini düzenleyen TTK’nın 155/1 maddesi uyarınca, sermaye şirketleri kendi toplulukları içerisinde kolaylaştırılmış birleşme yapabilecektir. Buna göre, “Devralan sermaye şirketi devrolunan sermaye şirketinin oy hakkı veren bütün paylarına” veya “Bir şirket ya da bir gerçek kişi veya kanun yahut sözleşme dolayısıyla bağlı bulunan kişi grupları, birleşmeye katılan sermaye şirketlerinin oy hakkı veren tüm paylarına, sahiplerse sermaye şirketleri kolaylaştırılmış düzene göre birleşebilirler.” [3]

TTK’nın 155/2 maddesi uyarınca ise, devralan sermaye şirketi, devrolunan sermaye şirketinin tüm paylarına değil de oy hakkı veren paylarının en az yüzde doksanına sahipse, azınlıkta kalan pay sahipleri için ilgili maddede belirtilen hususların sağlanması şartıyla, birleşme kolaylaştırılmış usulde gerçekleşebilir.

TTK’nın 155. maddesinde yer alan koşulları sağlayan işlemlerde, birleşme işlemine katılacak şirketlerin, birleşme raporu düzenleme ve inceleme hakkı sağlama zorunluluğu bulunmadığı gibi, birleşme sözleşmelerini genel kurulda onaylatmak zorunda da değillerdir. Ayrıca bu tür birleşmelerde birleşme sözleşmesinin kapsamına TTK’nın 146. maddesinin a), f) ve i) bentlerinde yer alan içeriklerin dahil edilmesi yeterlidir. [4]

III. Kolaylaştırılmış Usulde Ters Birleşme Hakkında Öğretideki Görüşler ve Kolaylaştırılmış Usulde Ters Birleşme’nin Uygulamadaki Yansıması

Yavru şirketin ana şirketi devralması suretiyle gerçekleştirilen birleşmelerin, TTK 155/1-b kapsamına girip girmediği hususunda öğretide bir görüş birliği bulunmamaktadır. Buna karşın, uygulamada ters birleşme işleminin de kolaylaştırılmış usulde yapıldığı pek çok örnek yer almaktadır.

A. Kolaylaştırılmış Usulde Ters Birleşme Hakkında Öğretideki Görüşler

Öğretideki görüşlerden biri, ana şirketin yavru şirket tarafından devralınarak kolaylaştırılmış usulde birleşemeyeceğine yönelik olarak, TTK 155/1-a maddesinde sadece ana şirketin yavru şirketi devralma halinin düzenlendiği, kanun koyucunun bu düzenlemeyi yaparken uygulamada tersi işlemlerin de yapıldığını ya da yapılabileceğini öngörmemesi sonucu uygulamada ana şirket yavru şirketi kolaylaştırılmış birleşme usulü ile devralabilecekken, yavru şirketin ana şirketi kolaylaştırılmış usulde devralamayacağı[5] dolayısıyla kanun maddesinin geniş yorumlanamayacağıdır.

Yukarıda belirtilen TTK 155/1-a maddesinde kanun koyucu bir şirketin başka bir şirketin oy hakkı veren tüm paylarına sahip olmasını düzenlemişken TTK 155/1-b maddesinde ise birleşen şirketlerden bağımsız bir şirket ya da bir gerçek kişi veya kanun yahut sözleşme dolayısıyla bağlı bulunan kişi gruplarının bu şirketlerin oy hakkı veren tüm paylarına sahip olması durumu söz konusudur. TTK 155/1-b maddesinde belirtilen halde bir ana şirket yavru şirket hali değil, kardeş sermaye şirketleri halinin mevcut olduğu, bu nedenle de ters birleşme hükümlerinin uygulanamayacağı öğretideki bir diğer görüştür. [6]

Bu görüşe karşın, TTK 155/1-b bendi uyarınca aşağı yönde birleşme olan yavru şirketin ana şirketi devralmasının gerçekleştirilebileceği savunulmakta olup buna gerekçe olarak “ana şirketin ortaklarının yavru şirketin paylarının tamamına dolaylı olarak sahip olması” olduğu da ileri sürülmektedir. [7] Gerçekten de, yavru şirketin ana şirketi devralması suretiyle gerçekleştirilen birleşme işlemlerinde de pay sahipliği yapısının aynı olması ve işlemin kapalı devre bir işlem olması nedeniyle, TTK’nın kolaylaştırılmış birleşme usulünde tanıdığı kolaylıkların uygulanmasının TTK’nın kolaylaştırılmış birleşmeye dair düzenlemeleri ile amaçlanan menfaatlerle örtüştüğü söylenebilecektir. Yukarıdaki görüşler de göz önünde bulundurulduğunda, öğretide kolaylaştırılmış usulde ters birleşmenin uygulanması konusunda bir görüş birliği bulunmadığı, ancak uygulamada, aşağıda açıklanmış olduğu üzere, ters birleşme işlemlerinin de TTK 155/1-b tahtında kolaylaştırılmış usulde sıklıkla yapıldığı görülmektedir.

B. Kolaylaştırılmış Usulde Ters Birleşmenin Uygulanması

Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi (“TTSG”) nezdinde incelendiğinde, birçok ters birleşme işleminin, kolaylaştırılmış birleşme usulü takip edilerek tescil edildiği görülmektedir. Bu örneklerden birine göre[8]; A şirketinin B şirketi, B şirketinin de C şirketi paylarının tamamına sahip olduğu, bu sebeple C şirketinin B şirketinin yavru şirketi olduğu görülmüş ve C şirketinin B şirketini tüm aktif ve pasifleriyle kolaylaştırılmış birleşme hükümlerine göre devraldığı tescil edilmiştir.

TTSG’deki tescil örnekleri de incelendiğinde, öğretideki bazı görüşlerin aksine, TTK 155/1-b maddesinin geniş yorumlanarak yavru şirketin de ana şirketi kolaylaştırılmış birleşme usulü takip edilerek devralabildiği görülmektedir.

IV. Sonuç

Sermaye şirketlerinin gelişen rekabet ortamına uyum sağlayabilmek için tercih ettiği stratejilerden biri olan birleşme modelinde, kolaylaştırılmış birleşme grup içi şirketlere önemli avantajlar ve istisnalar sunmaktadır. Ancak kolaylaştırılmış usulde ters birleşme ile ilgili öğretide bir görüş birliği olmadığı, uygulamada ise TTSG’deki örneklerden de anlaşılacağı üzere kolaylaştırılmış usulde ters birleşmenin sermaye şirketleri tarafından tercih edildiği ve tescil edilebilir olduğu görülmektedir.

Kaynakça

1. Erdi Aklan Durna, Şirketlerde Kolaylaştırılmış Birleşme, Bahçeşehir Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, 2018

https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=GX8MdhuLJvX_BuLzSPjMZQ&no=MvY6YvC9IumYyiMJEnyQNA

2. Reha Poroy/Ünal Tekinalp/Ersin Çamoğlu, Ortaklıklar Hukuku I, 15. Bası, İstanbul 2021

3. Şenol Kocaer, Şirket Yeniden Yapılandırmaları, 4. Baskı, Ankara 2018

[1] Şenol Kocaer, Şirket Yeniden Yapılandırmaları, 4. Baskı, Ankara 2018, s.134.

[2] Reha Poroy/Ünal Tekinalp/Ersin Çamoğlu, Ortaklıklar Hukuku I, 15. Bası, İstanbul 2021, s.159.

[3] Türk Ticaret Kanunu (TTK) m. 155/1.

[4] TTK m. 156.

[5] Erdi Aklan Durna, Şirketlerde Kolaylaştırılmış Birleşme, Bahçeşehir Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, 2018, s. 33.

[6] Durna, s. 34.

[7] Kocaer, s. 135.

[8] 05.04.2018 tarih, 9552 sayılı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi (TTSG), s.464.