İsviçre ile Türkiye Arasında Sosyal Güvenlik Anlaşması

İsviçre ile Türkiye arasındaki Sosyal Güvenlik Anlaşması (bundan böyle: SSA CH-TR) 1 Ocak 1972 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Birkaç değişiklik dışında, anlaşma bugün hala yürürlüktedir ve değişmemiştir.

1. Anlaşmanın Kapsamı

1.1. Kişisel Kapsam

Akit Ülke'lerin vatandaşları ile bunların bakmakla yükümlü oldukları kişiler ve geride kalanlar, Anlaşma aksini öngörmedikçe, diğer Akit Ülke'nin mevzuatı kapsamındaki hak ve yükümlülükleri bakımından o Akit Ülke'nin vatandaşları ile aynı muameleyi görürler. Akit Ülkelerden birinde sosyal güvenlik yardımlarından yararlanma hakkına sahip olan Türk ve İsviçre vatandaşları, bu yardımları Akit Ülke topraklarında ikamet ettikleri sürece tam olarak alırlar. İki Akit Ülke'den birinin yardımlardan yararlanma hakkına sahip bir vatandaşı üçüncü bir ülkeye giderse, bu ülkenin orada ikamet eden kendi vatandaşlarına sağladığı yardımlarla aynı ölçüde yardımlardan yararlandırılır.

1.2. Anlaşmanın Maddi Kapsamı

Türkiye ile ilgili olarak, SSA CH-TR, çalışanlar için sosyal sigorta (hastalık, analık, malullük, yaşlılık, ölüm, iş kazaları ve meslek hastalıkları), ülkenin memurları ve çalışanları için emeklilik fonu, serbest meslek sahipleri için sosyal sigorta ve bankaların, ticaret ve sanayi odalarının, sigorta şirketlerinin ve borsaların emeklilik fonları ile ilgili mevzuata uygulanır.

İsviçre ile ilgili olarak, Anlaşma, yaşlılık ve ölüm sigortası, maluliyet sigortası, iş kazalarına ve meslek hastalıklarına karşı sigorta ve tarım işçileri ve küçük ölçekli çiftçiler için aile ödeneklerine ilişkin federal mevzuat için geçerlidir.

Prensip olarak, kazanç getiren bir işte çalışan kişiler, topraklarında bu faaliyeti sürdürdükleri Akit Ülke'nin mevzuatına tabidirler. Eğer bir kişi her iki Akit Ülke'de de kazanç getirici bir faaliyette bulunuyorsa, bu kişi ilgili ülkenin topraklarında gerçekleştirdiği faaliyet için ilgili ülkenin mevzuatına tabi olur. Ancak, SSA CH-TR bu ilkeye çeşitli istisnalar getirmektedir. İsviçre vatandaşları sadece başvuru üzerine Türk maluliyet, yaşlılık ve ölüm sigortası kapsamına girerler.

Diğer Ülke topraklarında iş yapmak üzere geçici olarak görevlendirilen işçiler, ilk 24 ay boyunca, işletmenin topraklarında kurulu olduğu Ülkenin mevzuatına tabi olmaya devam ederler. İstisnai durumlarda, bu süre yetkili makamlar tarafından daha da uzatılabilir.

Ayrıca, diğer Akit Ülke'nin topraklarında faaliyet gösteren ulaştırma şirketlerinin çalışanları, şirketin topraklarında kurulu olduğu Akit Ülke'nin mevzuatına tabi olurlar. Bir Akit Ülke tarafından diğer Akit Ülkenin topraklarına gönderilen kamu hizmeti çalışanları da gönderilen Akit Ülke'nin mevzuatına tabi olurlar. Diplomatik veya konsolosluk temsilciliği mensupları, çalıştıkları Akit Ülkenin mevzuatına tabi olurlar.

2. Engellilik, Yaşlılık ve Ölüm

2.1. İsviçre Mevzuatının Uygulanması

Türk vatandaşları, İsviçre vatandaşları ile aynı koşullar altında, İsviçre yaşlılık ve ölüm sigortası kapsamında olağan emeklilik ve işsizlik yardımlarından yararlanma hakkına sahiptir. Türk vatandaşları ayrıca, engelli olmadan önce en az bir tam yıl boyunca prim ödemişlerse, İsviçre maluliyet sigortası rehabilitasyon önlemlerinden yararlanma hakkına sahiptir. Türk vatandaşlarının çalışmayan eşleri ve dulları ile reşit olmayan çocukları, engelli olmadan önce en az bir yıl İsviçre'de yaşamışlarsa veya çocuk İsviçre'de engelli olarak doğmuşsa rehabilitasyon önlemlerinden yararlanma hakkına sahiptir. Türk vatandaşları ayrıca, sigortalı kişi %50'den daha az iş göremez hale gelmedikçe ve İsviçre'yi kalıcı olarak terk etmedikçe, İsviçre maluliyet sigortası programından normal emeklilik ve çaresizlik ödeneği alma hakkına sahiptir. Katkı süreleri hesaplanırken hem İsviçre hem de Türk mevzuatı kapsamında tamamlanan katkı süreleri dikkate alınır, ancak ortalama yıllık gelir hesaplanırken yalnızca İsviçre katkı süreleri dikkate alınır.

Türk vatandaşları İsviçre'den ayrılmışlarsa, yardımları için ödenen primlerin Türk sosyal güvenlik sistemine aktarılmasını talep edebilirler. Bu primler ve ilgili sigortalılık süreleri daha sonra Türk emekli aylığının hesaplanmasında kullanılır. Türk vatandaşları ayrıca İsviçre'de ikamet ettikleri ve yaşlılık aylığı almadan önce en az on yıl, ölüm veya maluliyet aylığı almadan önce en az beş yıl İsviçre'de yaşadıkları sürece olağanüstü yaşlılık, ölüm ve maluliyet sigortası aylıklarına hak kazanırlar.

2.2. Türk Mevzuatının Uygulanması

İsviçre'de tamamlanan prim süreleri, çakışmamaları ve Türkiye'deki prim süresinin en az bir yıl olması koşuluyla, Türk mevzuatına göre yaşlılık veya ölüm aylığına hak kazanırken dikkate alınır. İlgili aylık, sadece Türkiye'deki prim ödeme sürelerine göre belirlenir. Maluliyet aylığı ile ilgili olarak, İsviçre'de tamamlanan katkı süreleri, yalnızca sigortalı bir kişinin yalnızca Türk mevzuatı uyarınca tamamlanan katkı sürelerine dayanarak hak sahibi olmaması durumunda dikkate alınır. Türkiye'de ikamet eden ve %50 İsviçre maluliyet sigortası aylığı alan bir kişi, Türkiye'de tamamlanan prim sürelerinin kendisine hak kazandırması koşuluyla, Türk maluliyet sigortası aylığı da alabilir.

3. İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları

Bir Akit Ülke mevzuatı kapsamında sigortalı olan ve diğer Akit Ülkede bir iş kazası veya meslek hastalığına maruz kalan Türk ve İsviçre vatandaşları ile üçüncü ülke vatandaşları, yetkili sigorta kurumundan gerekli tüm ayni yardımları talep etme hakkına sahiptir. Bu yardımlar, sigortalının tıbbi tedavi sırasında ikametgahını diğer Akit Ülke topraklarına nakletmesi halinde de, sigorta kurumunun muvafakat etmesi koşuluyla ödenir. Bu muvafakat, tıbbi bir sakınca bulunmaması ve kişinin yakınlarının yanına gidecek olması halinde verilmelidir.

4. Aile Ödenekleri

Tarım sektöründe çalışan Türk uyruklu çalışanlar, çocuklarının İsviçre dışında yaşaması halinde de çocuk parası alma hakkına sahiptir. İsviçre'de tarım sektöründe çalışmayan Türk uyruklu çalışanlar, çocuklarının İsviçre dışında yaşaması halinde çocuk parası alma hakkına sahip değildir.

5. Çeşitli Hükümler

Yetkili makamlar ve yetkili sigorta kurumları, Anlaşmanın uygulanmasında kendi mevzuatlarını uyguluyormuş gibi birbirlerine yardımcı olmakla yükümlüdürler. Bu amaçla, gerektiğinde diğer Akit Ülkeden gelen bilgiler ve tıbbi bulgular dikkate alınmalıdır. Talepler, beyanlar veya itirazlar da diğer Akit Ülkeye sunuldukları takdirde zamanında sunulmuş sayılırlar. Sunulan belgeler daha sonra yetkili makama iletilmelidir. Ortaya çıkan güçlükler yetkili makamlar arasında karşılıklı anlaşma yoluyla çözümlenmelidir. Bunun başarılı olmaması halinde, anlaşmazlık tahkime sunulmalıdır.

6. Geçici ve Nihai Hükümler

Anlaşma, Akit Ülke'lerden biri tarafından yıl sonunda üç ay önceden bildirimde bulunularak feshedilmediği takdirde her yıl zımnen yenilenir. Anlaşma kapsamında kazanılan haklar, fesih durumunda dahi devam edecektir.

Bu yazının İngilizce versiyonuna Social Security Agreement between Switzerland and Turkey üzerinden ulaşabilirsiniz.

Tagged with: ATAG Attorneys Ltd., Veysel Oruclar, Labor & Employment, Social Security