Yeşil Dönüşüm Destek Programı

Bu makalede Öykü Su Sabancı ortak yazar olarak yer almıştır.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından 26.07.2024 tarih ve 32613 Sayılı Resmî Gazete ile Yeşil Dönüşüm destekleri ile ilgili olarak "Yeşil Dönüşüm Destek Programı Uygulama Usul ve Esasları Tebliği" (“Tebliğ”) yayınlanmıştır. Bu Tebliğ ile Türkiye’de döngüsel ekonomi yaklaşımıyla uyumlu, doğal kaynakları koruyan, iklim ve sürdürülebilirlik hedeflerine katkı sağlayan, kaynak verimli ve düşük karbonlu üretimi amaçlayan yatırımların desteklenmesine yönelik olarak yürütülecek Yeşil Dönüşüm Destek Programının uygulama usul ve esaslarının belirlenmesi hedeflenmektedir. Bu şekilde, Türkiye’de yürütülen Yeşil Destek Programı’nın başvuru, değerlendirme, izleme, yenileme ve tamamlama süreçlerinde uygulanacak usul ve esasları belirlenmiştir.

Tebliğ uyarınca “Yeşil Dönüşüm Merkezi”, “Yeşil Dönüşüm Ekibi” ve “Yeşil Dönüşüm Lideri” kavramları literatüre girmiştir. “Yeşil Dönüşüm Merkezi”, program kapsamında yol haritası raporu uygun görülen ve destek kararı alınan projeleri gerçekleştirecek olan tesislere yol haritasının uygulama süresince Genel Müdürlük tarafından verilen unvanı,  “Yeşil Dönüşüm Ekibi”, yol haritası raporunun hazırlanması, uygulanması ve izlenmesi süreçlerinde rol almak üzere yatırımcı tarafından oluşturulan en az üç (3) kişiden oluşan ekibi ve “Yeşil Dönüşüm Lideri” yeşil dönüşüm ekibinin süreçlerini koordine edecek ve tesis bünyesinde yeşil dönüşüm kültürünün yerleşmesini sağlayacak, yatırımcının bordrolu çalışanı, ortağı veya yönetim kurulu üyesi olan ve yatırımcı tarafından yetkilendirilen gerçek kişiyi ifade etmektedir.

Tebliğ’in 4. maddesi ile yatırımcı yeşil dönüşüm stratejisi çerçevesinde tesis bazında yürüteceği yeşil dönüşüm uygulamalarını içeren yol haritası raporunu hazırlanması öngörülmektedir. Yol haritası raporunun hazırlanmasında kullanılacak şablon Bakanlık uyarınca ilan edilecektir. Yatırımcının yol haritası raporunun uygulama sürecinde gerçekleştirilmek üzere bir (1) veya birden fazla proje sunma hakkı bulunmaktadır. Ancak, yol haritası raporu içindeen az bir proje önerisi bulunması zorunludur.

Tebliğ’in “Proje Hedefi” başlıklı 5. maddesi uyarınca yatırımcının yol haritası raporunda, başvuruda bulunduğu proje için miktarsal veya oransal olarak somut ve ölçülebilir iyileştirmeler içeren bir (1) veya birden çok proje hedefi belirleyebileceği belirlenmiş olup, proje hedefinin belirli performans göstergeleri dikkate alınarak birim üretim başına belirlenmesi gerektiği düzenlenmiştir. Proje hedefi aşağıda yer alan göstergelerin en az birinde iyileştirme ve/veya geliştirme sağlamalıdır. Bu performans göstergeleri aşağıdaki gibidir:

a) Enerji tüketimi

b) Sera gazı emisyon miktarı

c) Hava kirletici emisyon miktarı

ç) Karbon ayak izi

d) Su ayak izi

e) Ham madde tüketimi

f) Atık miktarı

g) Su tüketimi

ğ) Atık su miktarı

h) Atık su kirlilik yükü

ı) Tesis atıklarından geri dönüştürülmüş girdi miktarı

Tebliğ’in 7. maddesi uyarınca programa yalnızca imalat sanayinde faaliyet gösteren Türkiye’de yerleşik sermaye şirketleri başvurabilmektedir. Başvuru kapsamında sunulması zorunlu olan yol haritası raporunun program portalına girilecek proje başvurusunun tamamlanmasını takiben en geç kırk (40) iş günü içerisinde yatırımcı tarafından program portalına yüklenmesi gerekmektedir. Tebliğ ile yol haritası raporu portala yüklenmeyen başvuruların değerlendirme dışı bırakılacağı düzenlendiğinden bu husus büyük bir önem taşımaktadır.

Desteklenecek projeler arasında; yol haritası raporunun uygun bulunması, program amaçlarına hizmet etme, ölçülebilir proje hedefleri içerme, yeşil dönüşüm uygulamalarına yer verme ve çağrıda yer alan şartları karşılama koşulları aranmaktadır. Değerlendirme kriterleri ise aşağıdaki gibidir:

a) Yol haritası raporunun yatırımcının yeşil dönüşüm sürecine ilişkin orta ve uzun vadeli planlamalarını tutarlı ve kapsayıcı bir şekilde içermesi,

b) Proje hedefleri ile yeşil dönüşüm uygulamalarının yol haritası raporuyla uyumlu olması,

c) Yol haritası raporu ve proje kapsamında gerçekleştirilecek yeşil dönüşüm uygulamalarının bu alandaki ulusal ve uluslararası mevzuat ile iyi uygulamalar dikkate alınarak oluşturulması,

ç) Projenin sektördeki öncelikler, yenilikçi uygulama örnekleri ve yeni geliştirilmiş teknolojileri içermesi,

d) Proje hedeflerinin, ilgili alanda gerçekleştirilebilecek potansiyel iyileştirme alanları dikkate alındığında belirgin, ölçülebilir, kıyaslanabilir ve gerçekçi olarak belirlenmiş olması,

e) Proje hedeflerinin, gerçekleştirilmesi öngörülen yeşil dönüşüm uygulamaları ve destek kapsamına alınması talep edilen yatırım unsurlarıyla uyumu,

f) Proje hedeflerine ulaşmak üzere gerçekleştirilen yeşil dönüşüm uygulamalarının diğer performans göstergelerinde olumsuz etkiye neden olmaması,

g) Yatırımcı tarafından belirtilen performans göstergelerine yönelik ölçümün yöntemi ve raporlamasına ilişkin unsurların doğruluk ve yeterlilik düzeyi.

Yukarıda yer verilen kriterleri sağlamayan ve reddedilen projeler programa aynı içerikle bir (1) yıl içinde tekrar başvuru yapamamaktadır. Tebliğ doğrultusunda verilecek destek kapsamı da belirlenmiştir. Desteklenecek projeler, imalat sanayinde faaliyet gösteren üretim tesisi ve yardımcı birimlerle sınırlı kalmak kaydıyla proje hedeflerini gerçekleştirmeye yönelik olarak yapılacak arazi-arsa alımı, bina-inşaat harcaması ile alınacak makine, teçhizat, teknoloji, yazılım ve donanım ile ölçüm, doğrulama, belgelendirme, etüt, test ve danışmanlık hizmetlerini içerebilir. Bununla birlikte Tebliğ ile program kapsamında mevcut tesise yapılacak ilave yeni yatırımlar dışında kalan komple yeni yatırımlar ile yeşil dönüşüm sürecinde kullanılacak teknoloji ve ürünlerin geliştirilmesi veya üretilmesine yönelik Ar-Ge veya yatırım faaliyetleri için destek sağlanmayacağı belirtilmektedir. Destek kapsamının belirlendiği Tebliğ’in 10. maddesinde ek olarak, Proje kapsamında yenilenebilir enerji üretimi tesisi kurulmasına yönelik faaliyetler, bölgesel desteklerden yararlanmak üzere ayrı bir yatırım teşvik belgesi ile desteklenebileceği de belirtilmiştir. Desteklenmesine karar verilen projeler için ayrı bir değerlendirmeye gerek olmaksızın Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü (“TUYSGM”) tarafından Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenir.

Tebliğ ile projelerin izlenmesi, revizyonu ve tamamlanmasına ilişkin süreçler de düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler doğrultusunda projenin ilerleme durumu Stratejik Araştırmalar ve Verimlilik Genel Müdürlüğü tarafından izlenecek olup, proje revizyon talepleri ise program portalı üzerinden yapılacaktır. Proje tamamlanması için ise proje kapsamında öngörülen yatırım süresinin bitiminden itibaren otuz (30) iş günü içerisinde; yatırımcının Değerlendirici Listesinden belirlediği değerlendirici tarafından nihai durum ölçümü yapılır. Nihai durum ölçümü sonuçları değerlendirici tarafından program portalına yüklenir ve yatırımcı tarafından onaylanır. Yol haritası raporunu başarıyla tamamlayan tesisler için yatırımcıya yeni bir yol haritası raporu sunması için bir (1) yıl süre verileceği belirlenmiş olup, yeni bir yol haritası raporu sunmayan tesislerin Yeşil Dönüşüm Merkezi unvanı bu süre sonunda iptal edilir.