Bankalar Artık Yeşil Varlık Oranı Hesaplayacak

11 Nisan 2025 tarihli ve 32867 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bankaların Yeşil Varlık Oranı Hesaplaması Hakkında Tebliğ (“Tebliğ”) yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Tebliğ, bankaların çevresel olarak sürdürülebilir ekonomik faaliyetlerin finansmanına katkısının ölçümü için yeşil varlık oranı dahil anahtar performans göstergelerin hesaplanmasına ve raporlanmasına ilişkin usul ve esaslar getirmektedir.

I. YÖNETİCİ ÖZETİ

1. Tebliğ, bankacılık sektöründe çevresel olarak sürdürülebilir ekonomik faaliyetlerin finansmanını teşvik etmeyi amaçlamaktadır.

2. Tebliğ, çevresel sürdürülebilir “uyumlu faaliyetler”in ölçülmesi amacıyla, uyumlu finansal varlıkların toplam varlıklara oranı (Yeşil Varlık Oranı - YVO) gibi anahtar göstergelerin tanımlanması, hesaplanması ve raporlanması usullerini belirlemektedir.

3. Uyumlu varlıklar, çevresel hedeflere katkı sağlayıp çevreye zarar vermeyen ve sosyal güvenlik standartlarını karşılayan faaliyetleri kapsamakta olup; uyumlu olarak dikkate alınacak varlıkların teknik tarama kriterlerini, çevreye önemli zarar vermeme kriterlerini ve asgari sosyal güvenlik standartlarını sağlamaları şartı aranmaktadır.

4. YVO’ya ilişkin ilk raporlama 30 Haziran 2025 tarihinde başlayacaktır.

5. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu, YVO ve diğer göstergeler için alt sınırlar ve hedefler belirleyebilir, uyumsuzluk durumunda ilave sermaye yükümlülüğü gibi tedbirler uygulayabilir.

II. TEBLİĞ İLE GETİRİLEN DÜZENLEMELER

Tebliğ ile getirilen düzenlemeler aşağıdaki şekilde özetlenebilecektir.

1) Tebliğin Amacı:

Çevresel olarak sürdürülebilir ekonomik faaliyetlerin bankalar tarafından finansmanını teşvik etmek ve bu alanda ölçülebilir bir çerçeve sunmak; çevresel hedeflere katkıyı gösteren ‘”yeşil varlık oranı”’ dahil anahtar performans göstergelerin tanımlanması, hesaplanması ve raporlanmasına dair yükümlülükleri netleştirmektir.  

2) Çevresel Hedefler:

(i)     İklim değişikliğini azaltma ve iklim değişikliğine uyum,

(ii)    Döngüsel ekonomiye geçiş[1],

(iii)  Toprak, su ve deniz kaynaklarının sürdürülebilir şekilde kullanılması ve korunması,

(iv)  Kirliliğin önlenmesi ve kontrolü,

(v)    Biyoçeşitlilk ve ekosistemlerin korunması.

3) Yeşil Varlık Oranı Hesaplanma Metodolojisi:

(i) Tebliğ kapsamında birincil anahtar performans göstergesi olarak belirtilen Yeşil Varlık Oranı (“YVO”) aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır:

YVO= (Uyumlu Varlıklar)/(Yeşil Varlık Oranı Kapsamındaki Toplam Varlıklar)

(ii) Formulün paydasında bulunan Yeşil Varlık Oranı Kapsamındaki Toplam Varlıklar’ı (“Toplam Varlıklar”) ise aşağıdaki şekilde formulize edebiliriz:

Toplam Varlıklar[2]=(Bilanço İçi Toplam Finansal Varlıklar)-(Merkezi Yönetim, Merkez Bankası ve Uluslararası Kuruluşlardan Alacaklar ile Alım Satım Hesaplarındaki Varlıklar)

(iii) Uyumlu Varlıklar ise uygun varlıklardan[3] aşağıdaki koşulları aynı anda yerine getiren ekonomik faaliyetlere ilişkin bilanço içi finansal varlıkların itfa edilmiş maliyet ile ölçülen brüt tutarlarının toplanması ile hesaplanmaktadır.

- Çevresel hedeflerden en az bir tanesine önemli ölçüde katkıda bulunma,

- Diğer çevresel hedeflere önemli zarar vermeme,

- Asgari sosyal güvenlik standartlarını sağlama.

4) Hesaplama Sürecinde Kullanılan Kriterler:

(i) Teknik Tarama Kriterleri. Varlıkların çervresel hedeflerden en az birine önemli ölçüde katkıda bulunma koşulunun sağlanmasında kullanılan kriterler olup bahse konu kriterler Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (“Kurul”) tarafından belirlencektir.

(ii) Çevreye Önemli Zarar Vermeme Kriterleri. Faaliyetin kendisinin ve faaliyet sonucunda ortaya çıkan ürün ve hizmetlerin yaşam döngüleri ile kullanım ömrünün tamamlanmasından sonraki çevreye olan etkilerinin zarar verici nitelikte olup olmadığının değerlendirilmesinde kullanılan ve Kurul tarafından belirlenecek olan kriterlerdir.

(iii) Asgari Sosyal Güvenlik Standartları. Ekonomik faaliyetlerin insan, çalışan ve tüketici hakları da dahil olmak üzere sosyal normları ihlal etmemesini sağlamaya yönelik olarak Kurul tarafından belirlecek olan yönetişim standartlarıdır.

5) Belgelendirme ve Raporlama:

(i) Kriterlerin Sağlandığının Belgelendirilmesi. Bankalar kriterleri karşıladığına yönelik değerlendirmelerine ilişkin gerekli belgelendirmeyi yapmak ve bunları denetime hazır bulundurmakla yükümlüdür.

(ii) Raporlarma. Bankalar, YVO’ya ilişkin sistem, politika ve süreçlerini oluşturmak ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’na belirlenen sürelerde rapor sunmak zorunda olup ilk raporlama 30 Haziran 2025’te başlayacaktır.

6) Diğer Anahtar Performans Göstergeleri:

Bankaların çevresel sürdürülebilirliğe katkısı için ikincil anahtar performans göstergeleri uyumlu varlıklar/uygun varlıklar ve uygun varlıklar/yeşil varlık oranı kapsamındaki toplam varlıklar oranlarıdır. Kurul, yeni anahtar performans göstergeleri tanımlamaya ve bunlara dair raporlama yükümlülüğü oluşturmaya yetkilidir.

7) Asgari Oranlar ve Müeyyidelere İlişkin Kurul Yetkisi:

Kurul, YVO ve diğer anahtar performans göstergeleri için alt sınırlar ve hedefler belirlemeye, bu sınırları ve hedefleri banka bazında farklılaştırmaya, belirlenen sınırlara ve hedeflere uyum sağlamayan bankalara yönelik, ilave sermaye yükümlülüğü dâhil olmak üzere, gerekli tedbirleri almaya yetkilidir.