Tam Otonom Araçlar İçin Yeni Dönem: Tam Otonom Araçların Otonom Sürüş Sistemine İlişkin Motorlu Araçların Tip Onayı Hakkında Yönetmelik Yayımlandı

Araştırmalar, 2030-2035 yılları arasında araçlarda büyük bir dönüşüm yaşanacağını ve 2035 yılı itibarıyla her 3 araçtan 1’inin otonom olacağını öngörüyor. Otonom sürüş teknolojisindeki bu dönüşüm ile birlikte 300-400 milyar dolarlık yeni bir pazarın oluşacağı ve bu doğrultuda kullanıcıların tam otonom sürüşe yöneleceği tahmin ediliyor.

Ülkemizde de, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanan “Tam Otonom Araçların Otonom Sürüş Sistemine İlişkin Motorlu Araçların Tip Onayı Hakkında Yönetmelik” (Yönetmelik) 1 Aralık 2024’te Resmî Gazete’de yayımlandı. Bu çerçevede Avrupa Birliği mevzuatına uyum çerçevesinde hazırlanan Yönetmelik ile bu alanda önemli bir adım atılmış oldu.

Yönetmelik’teki düzenlemelerden bahsetmeden önce otonom araçların çalışma sistemini anlamak önem arz ediyor.

Otonom araçlar, insan müdahalesine çok az ihtiyaç duyan veya tamamen müdahalesiz çalışabilen, temel olarak yapay zekâ ve bilgisayar teknolojisiyle donatılmış makinelerdir. Sürüş görevlerini otomatik olarak yerine getirebilen bu araçlar, yolcuları güvenli bir şekilde taşıma kapasitesine sahip olup sistemindeki yapay zekâ sayesinde direksiyon kontrolü ve trafik kurallarına uyum gibi işlemleri yönetiyor.

Yönetmelik ile ise N (en az dört tekerlekli, motorlu yük taşıma araçları) ve M (yolcu taşımasında kullanılan motorlu araçlar) kategorisindeki araçların tam otonom sürüş sistemi ile donatılmasına ve bu sistemlere ilişkin tip onayı için özel test prosedürleri ve teknik gerekliliklere ilişkin usul ve esaslar belirlendi.

Bu çerçevede tam otonom sürüş sistemlerine ilişkin tip onayı ise üç farklı senaryodaki kullanım durumları dikkate alınarak değerlendirilecek:

▪️ Çift modlu araçlar da dahil olmak üzere belirlenmiş alanda insan veya mal taşımacılığı için tasarlanmış ve imal edilmiş tam otonom araçlar.

▪️ Sabit güzergâhlı, çift modlu araçlar da dahil olmak üzere, sabit bir yolculuk veya sefer çıkış ve varış noktalarına sahip, önceden belirlenmiş bir güzergahta yolcu veya mal taşımacılığı için tasarlanmış ve üretilmiş tam otonom araçlar.

▪️ Belirli otopark tesislerinde araç park etme uygulamaları için tam otonom sürüş moduna sahip çift modlu araçlardan oluşan otonom park sistemi bulunan araçlar. Bu sistem, dinamik sürüş görevini gerçekleştirmek için otopark tesisinin dış altyapısını (konum belirleme işaretleri, algılama sensörleri ve benzeri) kullanabilir veya kullanmayabilir.

İmalatçı, Motorlu Araçlar ve Römorkları ile Bunların Aksam, Sistem ve Ayrı Teknik Ünitelerinin Tip Onayı ve Piyasa Gözetimi ve Denetimi Hakkında Yönetmelik’te (AB/2018/858) tanımlanan araçların otonom sürüş sistemleri için, bu Yönetmelik’te belirtilen şartları sağlaması durumunda münferit veya tip onayı başvurusunda bulunabilir.

Tam otonom araçların otonom sürüş sistemlerinin tip onayı başvurusu kapsamında AB/2018/858 Ek I’inde belirtildiği üzere sisteme ilişkin bilgilerin yer aldığı bilgi dokümanına yer verilir. Tip onayı ise Yönetmelik’in eklerinde belirlenen teknik özelliklere tabi tutulur ve bu özellikler, yetkili kuruluşlar tarafından değerlendirilir. Tam otonom aracın otonom sürüş sisteminin tipine ait AB tip onay belgesi ise Yönetmelik Ek IV çerçevesinde düzenlenir.

Yönetmelik ile ilgili mevzuat çerçevesinde teknolojik gelişmelerle uyumun artması ve otonom sürüş sistemlerinin güvenli ve verimli bir şekilde ilerlemesi sağlanmış olacak.

Yönetmelik’e buradan ulaşabilirsiniz.