Karanlık (Ticari) Tasarımlar Reklam Kurulu’nun Gündeminde

Günümüzde dijitalleşme ve teknolojideki atılımlar özellikle tüketiciler açısından önemli hukuki sorunlar oluşturuyor. Tüketiciler, ticari uygulamada bulunanlara kıyasla bilgi ve tecrübe bakımından daha zayıf konumda olduklarından hukuken korunmaları oldukça önemli. Aksi takdirde, haksız ticari uygulama etkisi altında kalan tüketicinin ekonomik davranışlarının bozulması, serbest iradesiyle karar vermesinin etkilenmesi gibi pek çok olumsuz durum gündeme gelebilir.

Bu doğrultuda haksız ticari uygulamalar, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği (Yönetmelik) ile ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Yönetmelik uyarınca tüketiciye yönelik bir ticari uygulamanın, mesleki özenin gereklerine uymaması ve ulaştığı ortalama tüketicinin bir mal veya hizmete ilişkin ekonomik davranış biçimini önemli ölçüde bozması veya bozma ihtimalinin olması durumunda haksız olduğu kabul edilir.

Son zamanlarda dijital pazarlarda yaşanan gelişmeler globalde “Dark (Commercial) Patterns” adıyla bilinen ve ülkemizde “Karanlık (Ticari) Tasarımlar” olarak anılan haksız ticari uygulamalarda artışa neden oldu. Nitekim, tüketicilerin ekonomik davranışlarını oldukça etkileyen bu uygulamalar Reklam Kurulu’nun da radarına girdi ve bu ayki toplantısının ana odağını oluşturdu.

Reklam Kurulu konuya ilişkin yaptığı duyuruda Yönetmelik’teki ilgili düzenlemelere de atıf yaparak tüketicilerin seçim iradelerini etkileyen ve tüketicileri belirli tercihlere yönlendirmeyi hedefleyen karanlık tasarımların daha yakından takip edileceğini kamuoyuyla paylaştı. Reklam Kurulu’nun duyurusunda da değindiği düzenleme Yönetmelik EK-A madde 22 uyarınca karanlık tasarımlar; “internet ortamında bir mal veya hizmete ilişkin yönlendirici ara yüz tasarımları, seçenekler ya da ifadeler gibi araçlarla tüketicilerin karar verme veya seçim yapma iradesini olumsuz etkileyen ya da normal şartlar altında vereceği kararda satıcı veya sağlayıcı lehine değişikliklere yol açmayı hedefleyen yöntemler” olarak ifade ediliyor. Karanlık tasarımlar; önceden seçili opsiyonların tüketicilere sunulması, tüketicileri belirli tercihlere yönlendirmek için seçeneklerin zorlaştırılması, yanıltıcı başlıkların kullanılması, avantajlı durumların gizlenmesi, dezavantajlı durumların öne çıkarılması gibi pek çok şekilde karşımıza çıkabiliyor.

Konuya ilişkin Reklam Kurulu’nun kararları henüz internet sitesinde yayımlanmadı. Ancak karanlık tasarımlara yönelik bu adım, özellikle hukuk tasarımı (legal design) alanı için önemli bir gelişme.

Ticaret Bakanlığı’nın konuya ilişkin duyurusuna buradan ulaşabilirsiniz.