Uzaktan İletişim Araçları Yoluyla Piyasaya Arz Edilen Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği Kapsamında Mevzuata Getirilen Önemli Yenilikler

A. GİRİŞ

30.10.2024 tarihli ve 32707 sayılı Resmî Gazete’de Uzaktan İletişim Araçları Yoluyla Piyasaya Arz Edilen Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği (“Yönetmelik”) yayımlanmıştır.

Fiziki satış kanallarının yanı sıra, özellikle internet gibi uzaktan iletişim araçlarıyla yapılan satışların günlük yaşamda giderek artan bir yer ve öneme sahip olduğu dikkate alındığında, söz konusu Yönetmelik, bu tür satışlar yoluyla piyasaya arz edilen ürünlerin denetimi ve gözetimi hususunda düzenlemeler getirmektedir. Yönetmelik, uzaktan iletişim araçları yoluyla satış, reklam ve tanıtım faaliyetleri konusunda özel mevzuat hükümleri bulunan durumlar haricinde, uzaktan iletişim araçları yoluyla piyasaya arz edilen veya piyasada bulundurulan tüm ürünleri kapsamaktadır.

Yönetmeliğin amacı, tüketicilerin güvenliğini temin etmek, piyasada yer alan ürünlerin kalite ve güvenlik standartlarına uygunluğunu sağlamak ve uzaktan satış işlemlerinin şeffaf ve denetlenebilir bir şekilde gerçekleştirilmesini garanti altına almaktır. Bu kapsamda Yönetmelik’te uzaktan iletişim araçları yoluyla satılan veya piyasada bulundurulan ürünlerin piyasaya arz şartları, satış ilanlarında bulunması gereken bilgiler, bu ürünleri sunan iktisadi işletmeci ve hizmet sağlayıcıların sorumlulukları, yetkili kuruluşların görev ve yetkileri düzenlenmiş; Yönetmelik kapsamında yapılacak piyasa gözetimi ve denetimiyle ilgili usul ve esaslar belirlenmiştir.

Her ne kadar tüm iktisadi işletmelerin, 7223 sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu (“Kanun”) ve Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Çerçeve Yönetmeliği (“Çerçeve Yönetmeliği”) çerçevesindeki yükümlülükleri, uzaktan iletişim araçları ile piyasaya arz edilen veya piyasada bulundurulan ürünler için de geçerli olsa da söz konusu Yönetmelik, genel yükümlülüklerin yanı sıra, belirli gruplara (örneğin; aracı hizmet sağlayıcılar) ilişkin özel yükümlülükler de öngörmektedir. Bilgi notumuzda Yönetmelik kapsamında mevzuata getirilen önemli yeniliklere ve ilgililerin yükümlülüklerine yer verilecektir.

B. “PİYASADA BULUNDURMA” KAVRAMI

Ürünün ticari faaliyet yoluyla, bedelli veya bedelsiz olarak dağıtım, tüketim veya kullanım için piyasaya sağlanması, ürünün piyasada bulundurulması anlamına gelmektedir. Yönetmelik uyarınca satışın gerçekleşmesi için verilen promosyon gibi ürünler de dahil olmak üzere, uzaktan iletişim araçları yoluyla iktisadi işletmeci tarafından satışa sunulan ürünler de satış eğer Türkiye’de yerleşik nihai kullanıcıları hedefliyorsa, piyasada bulundurulmuş sayılmaktadır.

Özetle; sadece fiziksel olarak Türkiye’de satış yapılması değil, uzaktan iletişim yoluyla yapılan satışlarda da Türkiye’deki nihai kullanıcıların hedeflenmesi durumunda, o ürünler piyasada bulundurulmuş kabul edilmektedir.

Buna göre; uzaktan iletişim araçları yoluyla yapılan satışlarda aşağıdaki koşullardan en az birini yerine getiren iktisadi işletmecilerin Türkiye’de yerleşik nihai kullanıcıları hedeflediği kabul edilecektir.

- Türkçe dil seçeneği sunulması

- Fiyatın Türk Lirası olarak gösterilme seçeneğinin bulunması

- Türk Lirası olarak ödeme kabul edilmesi

- Türkiye’deki adreslere sevkiyat yapma seçeneğine yer verilmesi

- Türkiye’deki nihai kullanıcılara fiziki gönderim yapılması

- İnternet üzerinden satışlarda alan adının, Türkiye’ye sevkiyatın mümkün olduğu coğrafi alanlarda kayıtlı olması

Bu kapsamda; özellikle yurt dışı alışveriş sitelerinin yukarıda sayılan koşullardan birini bile yerine getirmesi halinde (örneğin; internet sitesinin/mobil uygulamanın Türkçe dil seçeneğine sahip olması ve Türk Lirası olarak ödeme kabul etmesi), ürünlerini piyasada bulundurduğu kabul edilecektir. Bu durum son zamanlarda çok sayıda alışveriş yapılan yurt dışı alışveriş sitelerini yakından ilgilendirmektedir.

Bu düzenlemenin, Türkiye’deki kullanıcıları hedefleyen uluslararası veya yerli işletmelerin de yasal sorumluluklarını belirlemek ve bu işletmelerin piyasada bulundurdukları ürünlerin denetlenebilir ve güvenli olmasını sağlamak amacıyla yapıldığı anlaşılmaktadır.

Bununla birlikte belirtmek gerekir ki; Ticaret Bakanlığı’nın internet sayfasında yayımlanan listede yer alan mevzuat kapsamında bulunan bir ürünün, uzaktan iletişim araçları yoluyla piyasada bulundurulabilmesi için Türkiye’de yerleşik bir iktisadi işletmecisinin de olması gerekmektedir. “İktisadi işletmeci” ifadesi sırasıyla aşağıdakileri de kapsamaktadır.

a) Türkiye’de yerleşik imalatçı,

b) İmalatçının Türkiye’de yerleşik olmaması durumunda ithalatçı,

c) İmalatçı tarafından yazılı şekilde görevlendirilen Türkiye’de yerleşik yetkili temsilci,

ç) Türkiye’de yerleşik (a), (b) ve (c) bentlerinde yer alan iktisadi işletmecilerin bulunmaması halinde, Türkiye’de yerleşik ifa hizmet sağlayıcı

Hal böyle iken Yönetmelik ile; Ticaret Bakanlığı’nın internet sayfasında yayımlanan listede yer alan ve mevzuat kapsamında olduğu belirtilen bir ürünün uzaktan iletişim araçları yoluyla piyasada bulundurulabilmesi için ilgili Türkiye’de yerleşik bir iktisadi işletmecisinin olması zorunluluğu getirilmiştir.

C. SATIŞ İLANLARINDA ÜRÜNE İLİŞKİN BİLGİ SUNMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Yönetmelik ile birlikte uzaktan iletişim araçları yoluyla piyasaya arz edilen veya piyasada bulundurulan ürünlerin satış ilanlarına yönelik yükümlülükler getirilmiştir.

1.    Kimler Satış İlanlarında Ürünlere İlişkin Bilgi Sunma Yükümlüsüdür?

Yönetmelik m.6/1 uyarınca “iktisadi işletmeciler” satış ilanlarında ürünlere ilişkin bilgi sunma yükümlüsüdür.

İktisadi işletmeci kavramı i) imalatçı, ii) yetkili temsilci, iii) ithalatçı, iv) dağıtıcı veya v) ilgili teknik düzenleme kapsamında ürünlerin imalatına, piyasada bulundurulmasına veya hizmete sunulmasına ilişkin sorumluluğu olan diğer gerçek veya tüzel kişileri kapsamaktadır.

Örnek vermek gerekirse; X şirketi kendisine ait internet sitesi ve/veya mobil uygulaması üzerinden ürün satışa arz ediyorsa bu durumda X şirketi Yönetmelik kapsamında “satış ilanlarında ürüne ilişkin bilgi sunma yükümlüsü” kabul edilmektedir.

Diğer yandan bu noktada anılan yükümlülüğe aykırılık tespit edilmesi halinde iktisadi işletmeci olarak sayılan tarafların hepsinin ayrı ayrı sorumluluğu olup olmayacağı endişesi gündeme gelmektedir. Örnek vererek açıklamak gerekirse, X şirketi imalatçı sıfatıyla birçok şirkete ürün tedarik eden bir şirket olsun. X şirketinden ürün tedarik eden Y şirketi, bu ürünleri kendisine ait internet sitesinden tekrar satışa sunarken satış ilanında imalatçı bilgisine yer vermez ise bu durumda X şirketinin de sorumluluğuna gidilip gidilmeyeceği tartışılabilir. Her ne kadar bu hususta Yönetmelik’te açık ve net bir düzenleme yer almıyorsa da ürünün nihai tüketiciye arzına kadar tedarik zincirinde yer alan her bir şirketin satış ilanlarına yönelik uygunluk denetimi yapması ve bundan sorumluluğu olması beklenemeyecektir. Bu nedenle Yönetmelik kapsamındaki ilgili yükümlülüğün, uzaktan iletişim araçları yoluyla piyasaya arz eden ve bulunduran taraf olan Y şirketinde olduğu ve X şirketinin Yönetmelik’in bahsi geçen düzenlemesi kapsamında sorumluluğu bulunmadığı kabul edilmelidir. Burada dikkat edilmesi gerekir ki; her ne kadar X şirketi “satış ilanlarında ürüne ilişkin bilgi sunma” yükümlüsü olarak kabul edilmeyecekse de uzaktan iletişim araçları ile piyasaya arz edilen ürünler için gerek Yönetmelik gerekse de Kanun ve ilgili sair mevzuat kapsamında ürünün imalatçısı sıfatıyla diğer sorumlulukları devam edecektir. Yine bir örnek ile açıklamak gerekirse, X şirketinin imalatçısı olduğu bir ürün Y şirketi tarafından tedarik edilerek Y şirketine ait internet sitesi üzerinden satışa sunulduğunda, ilanda yer alması gereken hususlara yer verilmiş ancak denetim sırasında ürünün risk analizinde uygun olmayan hususlar tespit edilmişse artık ürünün imalatçısı sıfatıyla X şirketinin Kanun ve ilgili diğer teknik mevzuat kapsamında sorumluluğu devam edecektir.

Son olarak belirtmek isteriz ki; Yönetmelik m.6/1’in lafzından iktisadi işletmecinin satış ilanlarında, ürüne ilişkin aşağıda sayılacak olan bilgileri sunma yükümlülüğünün yanı sıra kendi ismi ve kayıtlı ticari ünvanı, iletişim kurulabilecek posta adresi ve elektronik posta adresine de yer vermesi gerektiği anlaşılmaktadır.[1]

2.    Satış İlanlarında Ürünlere İlişkin Hangi Bilgiler Sunulacaktır?

Satış ilanlarında ürünlere ilişkin yer verilmesi gereken zorunlu bilgiler aşağıdaki gibidir;

- Ürünün Türkiye’de yerleşik imalatçısının ismi, kayıtlı ticari ünvanı veya markasının yanı sıra iletişim kurulabilecek posta adresi ve elektronik posta adresi,

- İmalatçı Türkiye’de yerleşik değilse, ithalatçının ismi ve kayıtlı ticari ünvanının yanı sıra iletişim kurulabilecek posta adresi ve elektronik posta adresi,

- Türkiye’de yerleşik bir imalatçı veya ithalatçının olmaması durumunda, Ticaret Bakanlığı’nın internet sayfasında yayımlanan listede yer alan mevzuat kapsamındaki ürünler için Türkiye’de yerleşik yetkili temsilci veya ifa hizmet sağlayıcının ismi ve kayıtlı ticari ünvanının yanı sıra iletişim kurulabilecek posta adresi ve elektronik posta adresi,

- Teknik düzenlemelerde ürüne veya ürün ambalajına veya ürüne eşlik eden belgelere iliştirilmesi gerektiği belirtilen Türkçe uyarı ve güvenlik bilgileri ile uygunluk işaretleri,

- Ürünün fotoğrafı, tipi ve ürünü tanımlayacak diğer bilgiler dahil olmak üzere ürünün tarifine imkân veren tüm bilgiler

Böylelikle, tüketicilerin fiziksel bir mağazada olduğu gibi uzaktan iletişim araçları ile alışveriş yaparken de ürünleri detaylıca inceleyebilmesi, ürünün gerekli işaretleri taşıdığını görebilmesi ve ürünle ilgili imalatçı/ithalatçı/yetkili temsilci/ifa hizmet sağlayıcı hakkında henüz alışveriş yapmadan önce bilgi sahibi olması hedeflenmiştir.

Belirtmek gerekir ki bu bilgilerin kolayca görülebilecek ve açıkça okunabilecek şekilde satış ilanına yansıtılması gerekmektedir. Bu bilgilere satış ilanlarında yer verilse bile tüketicilerin bu bilgilere erişebilmesinin zorlaştırılması, bu bilgilerin çok küçük yazı boyutlarıyla ve sayfanın görülmeyen bir bölümünde yer verilmesi vs. gibi haller yükümlülüğün yerine getirilmediği şeklinde yorumlanabilecektir.

Ç. GENEL YÜKÜMLÜLÜKLER

Her şeyden önce uzaktan iletişim araçları yoluyla piyasaya arz edilen veya piyasada bulundurulan ürünler için de Kanun, Çerçeve Yönetmelik ve Genel Ürün Güvenliği Yönetmeliği kapsamındaki yükümlülüklerin geçerli olacağını belirtmek gerekir. Bu kapsamda Yönetmelik, iktisadi işletmelerin ilgili mevzuat kapsamındaki yükümlülüklerini ortadan kaldırmayacaktır.

D. YETKİLİ TEMSİLCİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

Yetkili temsilci, imalatçının ilgili sair mevzuat kapsamındaki bazı yükümlülüklerini onun adına yerine getirmek üzere imalatçı tarafından yazılı şekilde görevlendirilen Türkiye’de yerleşik gerçek veya tüzel kişidir.

Yetkili temsilci, Kanun ile Çerçeve Yönetmelik’te belirtilen yükümlülüklerine ek olarak ve ilgili teknik düzenlemelerdeki yükümlülükleri saklı kalmak kaydıyla, Ticaret Bakanlığı’nın internet sayfasında yayımlanan listede yer alan mevzuat kapsamındaki ürün grupları için Türkiye’de yerleşik imalatçı veya ithalatçının bulunmaması durumunda,

- İsmini,

- Kayıtlı ticari ünvanını veya markasını

- Açık adresini de içerecek iletişim bilgilerini

ürünün üzerinde, bunun mümkün olmadığı durumlarda ürünün ambalajında veya ürüne eşlik eden bir belgede nihai kullanıcıyı yanıltmayacak, silinmeyecek, kolayca görülebilecek ve açıkça okunabilecek şekilde belirtmekle yükümlüdür.

E. İFA HİZMET SAĞLAYICININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ

İfa hizmet sağlayıcı kavramı ilk defa Yönetmelik ile kullanılmış olup tanımı “Ticari faaliyetleri sırasında ürünün sahipliğini almaksızın, posta hizmetleri, koli veya parsel sevkiyat hizmetleri, diğer posta hizmetleri veya navlun taşıma hizmetleri hariç olmak üzere depolama, paketleme, adresleme ve nakliye hizmetlerinden en az ikisini sunan gerçek veya tüzel kişi” olarak yapılmıştır.

Yönetmelik m.9 uyarınca ifa hizmet sağlayıcısı, faaliyetleri ürünün güvenliğine etki etmediği ve imalatçı, ithalatçı veya yetkili temsilci olarak tanımlanmadığı hallerde dağıtıcı olarak kabul edilmekte ve dağıtıcının ilgili teknik düzenleme kapsamındaki yükümlülüklerinden sorumlu olmaktadır. Bununla birlikte; ifa hizmet sağlayıcısı, ürünün üzerine kendi marka ve ismini iliştirirse veya ürünü ilgili teknik düzenlemelerin gereklerine uygunluğunu etkileyecek şekilde değiştirirse ya da faaliyetleri ürünün güvenliğini etkilerse, imalatçı olarak kabul edilerek imalatçının ilgili teknik düzenleme kapsamındaki yükümlülüklerinden sorumlu tutulacaktır.

İfa hizmet sağlayıcı, hizmet sağladığı Ticaret Bakanlığı’nın internet sayfasında yayımlanan listede yer alan mevzuat kapsamındaki ürün grupları için Türkiye’de yerleşik imalatçı, ithalatçı veya yetkili temsilcinin bulunmaması durumunda;

- İlgili teknik düzenlemelerdeki yükümlülükleri saklı kalmak kaydıyla, ismini, kayıtlı ticari ünvanını veya markasını ve açık adresini de içerecek iletişim bilgilerini ürünün üzerinde, bunun mümkün olmadığı durumlarda ürünün ambalajında veya ürüne eşlik eden bir belgede nihai kullanıcıyı yanıltmayacak, silinmeyecek, kolayca görülebilecek ve açıkça okunabilecek şekilde belirtmek,

- İlgili teknik düzenlemelerin gerektirdiği hallerde, uygunluk beyanının veya performans beyanının ve teknik dosyanın hazırlanmış olduğunu teyit etmek, ilgili teknik düzenlemede belirtilen süre, süre belirtilmediği hallerde ise Kanun’da belirtilen süre boyunca yetkili kuruluşa sunulmak üzere uygunluk beyanını veya performans beyanını muhafaza etmek ve yetkili kuruluşların talebi halinde teknik dosyayı yetkili kuruluşa sunmak,

- Yetkili kuruluşun talebi doğrultusunda, ürünün uygunluğunu gösteren gerekli tüm bilgi ve belgeleri yetkili kuruluşa Türkçe veya yetkili kuruluşun kabul edeceği diğer bir dilde sağlamak,

- Ürünün risk taşıdığını öğrendiği ya da bilmesi gerektiği hallerde, yetkili kuruluşu bilgilendirmek,

- Uygunsuzluk durumunda, uygunsuzluğun ortadan kaldırılması amacıyla yetkili kuruluşun gerekli düzeltici önlemin derhal alınması talebine istinaden yetkili kuruluş ile iş birliği yapmak,

- Ürünün risk taşıdığını öğrendiği veya bilmesinin gerektiği hallerde, uygunsuzluğun ortadan kaldırılması mümkün değilse, yetkili kuruluşun talebine istinaden veya kendiliğinden ürünün taşıdığı riskin ortadan kaldırılması amacıyla yetkili kuruluş ile iş birliği yapmak

ile yükümlüdür.

F. ARACI HİZMET SAĞLAYICININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ

Aracı hizmet sağlayıcılar, 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (“ETK”) ve ETK uyarınca çıkarılan Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı ve Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik (“E-Ticaret Yönetmeliği”) kapsamında düzenlenmiş ve tanımlanmıştır. Bu düzenlemelerde, aracı hizmet sağlayıcıların tanımı yapılmakta, e-ticaret platformlarında faaliyet gösteren bu kişilerin tüketicilere ve yetkili otoritelere karşı sorumlulukları çerçevesinde genel yükümlülükleri belirlenmektedir.

Tüketicilerin güvenli olmayan ürünlere maruz kalmasını önlemek, piyasaya arz edilen ürünlerin mevzuata uygunluğunu sağlamak ve piyasa gözetimi ile denetimini etkin bir şekilde yürütmek amacıyla Kanun’a dayanılarak hazırlanan Yönetmelik ile aracı hizmet sağlayıcılara ek yükümlülükler getirilmiştir.

Özet itibarı ile; aracı hizmet sağlayıcıların çevrim içi arayüz tasarımı ve bilgi sunumu, uygunsuz ürünlerin kaldırılması, geri çağırma bildirimlerinin yapılması, tedarik zinciri kayıtlarının tutulması ve ürün güvenliği süreçlerine katkı sağlanması gibi yükümlülükleri detaylı olarak ele alınacaktır.

Yönetmelik’te yer verilen aracı hizmet sağlayıcıların yükümlülüklerine geçmeden önce, konunun anlaşılması adına Yönetmelik’te yer alan “İktisadi İşletmeci” ve E-Ticaret Yönetmeliği’nde yer alan “Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı” (ETHS) farklarına değinmekte fayda görülmektedir.

1.    Ürün Bilgilerinin Sunulması İmkânı

Yönetmeliği'nin 10/1. maddesi[2], aracı hizmet sağlayıcıların çevrim içi arayüzlerini iktisadi işletmecilerin ürün bilgilerini nihai kullanıcıların kolayca erişebileceği bir şekilde sunmalarına imkân verecek şekilde tasarlama ve düzenleme yükümlülüğünü getirmektedir. Bu kapsamda, aracı hizmet sağlayıcıların yerine getirmesi gereken adımlar aşağıda bilginize sunulmaktadır.

- Çevrim İçi Arayüz Tasarımı ve Görünürlük: Arayüz, iktisadi işletmecilerin sağladığı bilgilerin nihai kullanıcılara açık, okunabilir ve kolayca erişilebilir olmasını sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır.Bilgi Kategorileri: İktisadi işletmecilerin aşağıdaki bilgileri sunması için gerekli altyapı sağlanmalıdır:

* İmalatçı veya ithalatçı bilgileri (isim, ticari ünvan, posta adresi, elektronik posta adresi).

* Teknik düzenlemelerde belirtilen uygunluk işaretleri ve uyarı/güvenlik bilgileri.

* Ürünün fotoğrafları, tipi ve tanımlanmasını sağlayacak diğer bilgiler.  Ürün’ün her açıdan fotoğrafının, özellikle ürünün uygunluğuna dair işaretlerin yer aldığı kısımlarının, paylaşılması önerilmektedir. Bu kapsamda her ne kadar Yönetmelik’te bu yönde açık bir belirlemeye yer verilmemişse de, ürünün tüm görüntülerinin gözükmesinin hedeflendiği ifade edilebilecektir.

- Bilgi Erişim Kolaylığı: Sunulan bilgiler, nihai kullanıcı tarafından ürün ilanı üzerinde doğrudan görüntülenebilir olmalı veya erişim kolayca sağlanmalıdır.

- Bilgilerin Yüklenmesi ve Güncellenmesi:

* Bu bilgiler, iktisadi işletmeciler (imalatçı, ithalatçı vb.) tarafından sağlanır ve arayüzde paylaşılır. Aracı hizmet sağlayıcı, bu bilgilerin teknik altyapıya uygun bir şekilde sunulmasından sorumludur.

* Aracı hizmet sağlayıcı, bilgilerde eksiklik ya da güncelleme ihtiyacı tespit ettiğinde ilgili iktisadi işletmeciye bildirim yaparak gerekli düzeltmeleri istemelidir.

2.    İçerik Çıkarma Yükümlülüğü

Yönetmelik'in 10/2. maddesi[3], aracı hizmet sağlayıcıların yetkili kuruluşlardan gelen içerik çıkarma ve diğer talepleri hızlı bir şekilde yerine getirmesini düzenlemektedir. Bu talep ilgili kamu kuruluşu tarafından; Aracı Hizmet Sağlayıcı’ya internet sayfalarındaki iletişim araçları, alan adı, IP adresi ve benzeri kaynaklarla elde edilen bilgiler üzerinden e-posta mesajı veya diğer iletişim araçları ile ulaştırılabilecektir. Hızlı ve etkin bir şekilde mevzuata aykırı içeriklerin kaldırılmasının amaçlandığı bu düzenleme kapsamında:

- Talep Karşılama Süresi: Aracı hizmet sağlayıcı, yetkili kuruluşlardan gelen içerik kaldırma veya başka talepleri en geç 24 saat içinde yerine getirmelidir.

- İşlem Sonuçlarının Bildirilmesi: Yapılan işlemlerin sonuçları hakkında talep sahibini ivedilikle bilgilendirme yükümlülüğü vardır.

Talebin yerine getirilmemesi ve/veya talebin yerine getirilmesine rağmen aynı ürünün tekrar aktif olması halinde ilgili kamu kuruluşu tarafından ürüne ilişkin içerikle sınırlı olmak üzere erişimin engellenmesine karar verilip, kararın uygulanması için Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na bildirimde bulunulabilecektir.

3.    Haberdar Olunması Halinde Yükümlülükler

Yönetmelik'in 10/3. maddesi[4], aracı hizmet sağlayıcının piyasada bulundurulan bir ürünün uygunsuzluğundan haberdar olması halinde gerçekleştirmesi gereken adımları düzenlemektedir. Piyasada uygunsuz ürünlerin hızla tespit edilip engellenmesini ve hem tüketici güvenliğinin hem de piyasa düzeninin korunmasını hedefleyen bu düzenleme kapsamında:

- Derhal Müdahale: Uygunsuz bir ürünün tespit edilmesi durumunda, aracı hizmet sağlayıcı ilgili içeriği derhal kaldırmalı veya erişimi engellemelidir.

- Yetkili Kuruluşun Bilgilendirilmesi: Aracı hizmet sağlayıcı, gerçekleştirdiği işlemler hakkında yetkili kuruluşu vakit kaybetmeden bilgilendirmelidir.

4.    Sürekli Engelleme

Yönetmelik'in 10/4. maddesi[5], yetkili kuruluşların aracı hizmet sağlayıcılardan, ihlale konu olan içeriğin gelecekte çevrim içi arayüzlerinde yer almamasını sağlamalarını talep etme yetkisini düzenlemektedir. Bir diğer deyişle, yetkili kuruluşların talebi üzerine, aracı hizmet sağlayıcılara ihlale konu olan içeriklerin gelecekte platformlarında yer almamasını sağlayacak önlemler almasına ilişkin yükümlülük getirilmiştir.

5.    Ürün Güvenliği Temas Noktası Oluşturulması

Yönetmelik'in 10/5. maddesi[6], aracı hizmet sağlayıcıların nihai kullanıcıların ve yetkili kuruluşların ürün güvenliğine ilişkin taleplerine hızlıca yanıt verebilecek bir ürün güvenliği temas noktası oluşturmasını düzenlemektedir.

Yönetmelikte belirlendiği üzere “ürün güvenliği temas noktası”:

Aracı hizmet sağlayıcının elektronik ticaret ortamı için oluşturduğu, yetkili kuruluş ve Genel Müdürlükten gelen talepleri karşılamak ve ürün güvenliğine ilişkin hususlarda nihai kullanıcıların kendisi ile doğrudan ve hızlı bir şekilde temas kurabilmelerini sağlamak amacıyla belirlediği elektronik iletişim adresini

ifade etmektedir. Bu kapsamda:

- Temas Noktası Belirlenmesi: Aracı hizmet sağlayıcı, ürün güvenliğiyle ilgili taleplerin hızlıca iletilebilmesi için bir ürün güvenliği temas noktası belirlemeli ve bu noktanın iletişim bilgilerini yetkili kuruluşlara ve Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğüne bildirmelidir.

6.    Geri Çağrılan Ürünler Hakkında Bilgilendirme Yükümlülüğü

Yönetmelik'in 10/6. maddesi[7], aracı hizmet sağlayıcıların geri çağrılan ürünlerle[8] ilgili bilgilendirme yapma yükümlülüğünü düzenlemektedir. Yönetmelik, bu yükümlülüğü Kanun’un 19. maddesine dayandırmaktadır. Kanun kapsamında, geri çağırma duyuruları, iktisadi işletmeciler tarafından hazırlanır ve ürünün iadesi, onarımı veya değişimi gibi seçenekleri içerir, ancak aracı hizmet sağlayıcının sorumluluğu, duyuruyu nihai kullanıcıya etkili bir şekilde ulaştırmak ve kullanıcıların bilgilendirilmesini sağlamaktır.

Böylelikle aracı hizmet sağlayıcının yerine getirmesi gereken sorumluluklar aşağıdaki gibidir:

- Geri Çağırma Bilgilerinin Nihai Kullanıcılara İletilmesi: Aracı hizmet sağlayıcı, uygunsuzluğu nedeniyle geri çağrıldığını öğrendiği ürünlerle ilgili iktisadi işletmeci tarafından yapılan duyurudaki bilgileri, kendi çevrim içi arayüzü üzerinden ürünü satın almış nihai kullanıcılara elektronik posta yoluyla gecikmeksizin iletmekle yükümlüdür.

- Çevrim İçi Arayüzde Bilgilendirme: Aynı bilgilendirme, çevrim içi arayüzde de nihai kullanıcıların kolayca erişebileceği bir şekilde paylaşılmalıdır. Bu, platform üzerinde görünür bir duyuru veya bilgilendirme modülü aracılığıyla yapılabilecektir.

Geri çağırmaya ilişkin aracı hizmet sağlayıcıların rolünü özetlemek gerekir ise, iktisadi işletmeciden gelen geri çağırma bilgilerini hızlı ve etkili bir şekilde nihai kullanıcıya iletmekle sınırlıdır. İktisadi işletmecinin geri çağırma sürecindeki diğer yükümlülükleri (örneğin, ürünü değiştirme veya geri ödeme) bu kapsamın dışındadır.

7.    Kayıtların Tutulması Yükümlülüğü

Yönetmelik'in 10/7. maddesi[9], aracı hizmet sağlayıcının tedarik zincirindeki taraflarla ilgili bilgi kayıtlarını tutma ve bu bilgileri yetkili kuruluşlara sunma yükümlülüğünü düzenlemektedir. Bu madde kapsamında aracı hizmet sağlayıcının sorumlulukları aşağıdaki gibidir:

- Tedarik Zinciri Kayıtlarının Tutulması: Aracı hizmet sağlayıcı, tedarik zincirinde yer alan bir önceki ve varsa bir sonraki iktisadi işletmeciye ait isim, kayıtlı ticari ünvan veya marka bilgileri ile irtibat bilgilerini düzenli bir şekilde kayıt altına almalıdır.

- Ürün Takibini Kolaylaştıracak Bilgiler: Ürünün takibini kolaylaştıracak diğer bilgilerin de kaydedilmesi gereklidir. Bu, ürünün piyasa gözetimi ve denetimi süreçlerinde kullanılabilecek detaylı bilgilerin sağlanmasını amaçlar.

- Kayıtların Saklanması ve Sunulması: Bu kayıtlar, ürünün aracı hizmet sağlayıcının çevrim içi arayüzünde piyasaya arz edildiği veya piyasada bulundurulmaya başlandığı tarihten itibaren en az on yıl boyunca muhafaza edilmelidir. Yetkili kuruluşun talebi halinde bu kayıtlar, hızlı bir şekilde sunulmalıdır.

Aracı Hizmet Sağlayıcılarının, Veri Sorumlusu olduğu faaliyetlerinde yasal düzenleme ile şahıs şirketleri, firma yetkilisi/temsilcilerine dair bilgilerin olabileceğini de gözeterek kişisel veri işleme envanterlerinde bu faaliyete de yer vermelerini önermekteyiz.

8.    Aracı Hizmet Sağlayıcının İktisadi İşletmesi Olması Hali

Yönetmelik'in 10/8. maddesi[10], aracı hizmet sağlayıcının yalnızca elektronik ticaret ortamı sağlama rolü ile sınırlı kalmayabileceğini, aynı zamanda belirli durumlarda iktisadi işletmeci olarak kabul edilebileceğini düzenlediği görülmektedir. Bu madde kapsamında aracı hizmet sağlayıcının yükümlülükleri aşağıdaki gibi değerlendirilmektedir:

- İktisadi İşletmeci Olarak Kabul Edilme: Aracı hizmet sağlayıcı, platformunda başkalarına ait ticari faaliyetler için elektronik ticaret ortamı sağlamanın yanında; imalatçı, ithalatçı, yetkili temsilci, dağıtıcı veya ifa hizmet sağlayıcı rollerinden birini üstlenmesi durumunda, iktisadi işletmeci statüsüne girer.

- Ek Yükümlülüklerin Doğması: Bu durumda, aracı hizmet sağlayıcı, sadece elektronik ticaret platformu sağlamakla sınırlı olmayacak; ürün veya hizmetin piyasaya arz edilmesiyle ilgili teknik düzenlemelere ve güvenlik gerekliliklerine doğrudan sorumlu olacaktır.

- Sorumlulukların Genişlemesi: İktisadi işletmeci statüsü, ürünlerin veya hizmetlerin güvenliği, uygunluğu ve geri çağırma gibi süreçlerde aktif rol alınmasını gerektirmektedir. Böylelikle, aracı hizmet sağlayıcının piyasa gözetimi ve denetimi süreçlerine doğrudan dahil olması anlamına gelmektedir.

Bu hüküm bir diğer deyişle, aracı hizmet sağlayıcının rolünü belirli durumlarda genişleterek, yalnızca bir arayüz sağlayıcı olmaktan öte, ürün ve hizmetlerin güvenliğinden doğrudan sorumlu bir aktör haline gelebileceği anlamını taşımaktadır.

Sonuç olarak;

Yönetmelik'in 10. maddesi, aracı hizmet sağlayıcıların elektronik ticaret ortamında hem tüketicilerin güvenliğini sağlamak hem de mevzuata uygunluğu temin etmek için üstlenmesi gereken çeşitli yükümlülükleri düzenlemektedir. Yukarıda detaylandırılan bu yükümlülükler gerek tüketicilerle gerekse yetkili otoritelerle etkin bir iletişim ve iş birliği kurulmasını zorunlu kıldığı görülmektedir.

Aracı hizmet sağlayıcılar, platformlarında sunulan ürünlerin güvenliğinden ve mevzuata uygunluğundan sorumlu olmamakla birlikte, bu ürünlere ilişkin bilgilerin kullanıcıya doğru ve eksiksiz bir şekilde sunulmasını sağlama, uygunsuzluk durumunda gerekli müdahaleleri hızlıca yapma ve ürün güvenliği süreçlerine destek olma yükümlülüğüne sahiptir. Ayrıca, tedarik zinciri kayıtlarının tutulması, ürünlerin takibini kolaylaştıracak mekanizmaların oluşturulması ve kendi platformlarında satışı gerçekleştirilen ürünlerle ilgili sorumluluk üstlenme durumlarında iktisadi işletmeci statüsü kazanmaları, aracı hizmet sağlayıcıların rolünü genişletmektedir.

G. YETKİLİ KURUŞLUŞLARIN GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI

1.    Yetkili Kuruluş Kimdir?

Yetkili kuruluş; ürünlere ilişkin teknik düzenlemeleri hazırlayan, yürüten veya ürünleri denetleyen kamu kuruluşudur.

2.    Yetkili Kuruluşun Görev, Yetki ve Sorumlulukları Nelerdir?

- Ürün Denetimi: Yetkili kuruluş, uzaktan iletişim araçları yoluyla piyasaya arz edilen veya piyasada bulundurulan ürünlerin güvenliğini ve ilgili teknik düzenlemelere uygunluğunu denetlemekle görevlidir. Denetimler, kimlik açıklanmadan internet, radyo veya televizyon gibi araçlarla yapılan alışverişler üzerinden yapılacaktır.

- Uygunsuzlukların Düzeltilmesi: Yetkili kuruluş, yapılan denetimlerde uygunsuzluk tespit edilmesi durumunda, iktisadi işletmecilere uygun ve orantılı düzeltici önlemler aldırarak, bu uygunsuzlukların giderilmesini sağlamakla görevlidir.

- Erişimin Engellenmesi Yetkisi[11]: Yetkili kuruluş uygunsuz ürünlerin internet üzerinden tanıtım ve satışı halinde, aracı hizmet sağlayıcıya bildirimde bulunacak olup aynı zamanda içeriğin 24 saat içinde çıkarılmaması ve/veya çıkarılmasına rağmen aynı ürüne sistemde tekrar yer verilmesi durumunda, içeriğin erişiminin engellenmesine karar vererek Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu'na bildirim yapmakla görevlidir.

- Medya Hizmet Sağlayıcısına Bildirim: Yetkili kuruluş, uygunsuz ürünlerin televizyon veya radyo üzerinden tanıtımı ve satışı halinde, tanıtım ve satışın durdurulmasını medya hizmet sağlayıcısından ister. Medya hizmet sağlayıcı da yetkili kuruluşla iş birliği yaparak bu kararı Radyo ve Televizyon Üst Kuruluna bildirir.

- Araştırma: Yetkili kuruluş; uygunsuz ürünlerle ilgili uluslararası platformlarda yer alan bilgileri takip etmekle ve bu ürünlerin Türkiye piyasasında bulunup bulunmadığını araştırmakla sorumludur.

- Yetkiler: Yetkili kuruluş;

* Yönetmelik’e aykırı davranan iktisadi işletmecilere, uygunsuzlukları giderme amacıyla elektronik ortamda veya yazılı uyarıda bulunabilecektir.

* İktisadi işletmecinin iki iş günü içerisinde uygunsuzluğu gidermemesi veya iktisadi işletmeciye ulaşılamaması halinde Kanun’un m16/4[12] kapsamında ürünün piyasaya arzının yasaklanması veya kısıtlanması için gerekli tüm önlemleri alma veya piyasada bulunan ürünün geri çağrılmasını veya piyasadan çekilmesini sağlama yetkisine sahiptir.  

* Yapılan denetimlerde ciddi riskler tespit edilirse, ilgili ürünün piyasaya arzının ve bulundurulmasının geçici olarak durdurulmasına karar verebilecektir. Ayrıca, ilgili ürünlerin çevrim içi arayüzden kaldırılmasını isteyebilecektir.

* Aracı hizmet sağlayıcıdan ya da iktisadi işletmeciden ürünlere ilişkin çevrim içi platformlarda son kullanıcılara yönelik açık uyarılarının, risk belirtisi ortadan kalkıncaya kadar açıkça gösterilmesini talep edebilecektir.

Belirtmek gerekir ki yetkili kuruluşun Kanun ve Çerçeve Yönetmelik’te belirtilen diğer görev, yetki ve sorumlulukları aynı zamanda uzaktan iletişim araçları yoluyla piyasaya arz edilen veya piyasada bulundurulan ürünler için de geçerlidir.

H. SONUÇ

Yönetmelik, uzaktan iletişim araçlarıyla yapılan ticarette tüketiciyi korumayı, ürün güvenliğini artırmayı ve denetim mekanizmalarını güçlendirmeyi hedeflemektedir. Yeni düzenlemeler, tüketici haklarının korunması ve güvenli ürünlerin piyasada bulunmasını sağlamak adına önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir. Yönetmelik, 01.04.2025 tarihinde yürürlüğe girecek olup Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edenlere ve yükümlülüklerini yerine getirmeyenlere yetkili kuruluşun yetkisi kapsamında yaptığı işlemler dışında aynı zamanda Kanun ve ilgili diğer teknik mevzuat hükümleri kapsamında öngörülen idari yaptırımlar uygulanacaktır.