Coğrafi Bilgi Sistemlerinde Kritik Gelişmeler

31 Mart tarihli Resmî Gazete’de Coğrafi Veri İzinleri Yönetmeliği (İzin Yönetmeliği) ve Coğrafi Veri Lisans Yönetmeliği’nde (Lisans Yönetmeliği) değişiklikler yapılarak coğrafi bilgi sistemlerine dair yeni düzenlemeler getirildi. Değişikliklerin büyük çoğunluğu, coğrafi veri lisansına ilişkin. Yönetmeliklerde yapılan esaslı değişiklikleri aşağıda özetledik:

Lisans/İzne Tabi Coğrafi Veri

İzne/lisansa tabi coğrafi verilerin tanımının kapsamı genişletildi. İzne/lisansa tabi coğrafi veriler “birden fazla konum bilgisi içeren veri” olarak tanımlanıyordu. Değişikliklerle izne/lisansa tabi coğrafi verilerin kapsamına artık konum bilgisi içeren veriler, dijital bir harita altlığı üzerinde veya adres verisi ile ilişkilendirilebilen veriler, veri tanımlama dokümanlarında belirlenmiş sensörler vasıtasıyla araziden çevrim içi veya çevrim dışı toplanan veriler de dahil oldu.

Lisansların Sınıflandırılması

Lisans Yönetmeliği’nin eski halinde coğrafi veri lisansları sınıflandırılmamışken; değişikliklerle birlikte gerçekleştirilen coğrafi veri faaliyetine göre alınacak lisanslar A, B ve C grubu lisanslar olarak gruplandırıldı:

A Grubu Lisans: Verilerin toplanması ve/veya üretilmesi, paylaşımı ve satışı durumunda yerli veya yabancı gerçek ve tüzel kişilere verilecek lisansı,

B Grubu Lisans: Verilerin toplanması durumunda yerli ve yabancı gerçek ve tüzel kişilere verilecek lisansı,

C Grubu Lisans: Mevcut verilerin kullanılarak veri madenciliği yapılması ve/veya yeni veri üretilmesi ile ilgili faaliyetlere ilişkin olarak verilecek lisansı ifade ediyor.

Lisans türlerine göre lisans alacak kişi/kuruluşların yükümlülükleri farklılaştırıldı.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’yla (Bakanlık) Bilgi Paylaşımı

Lisans Yönetmeliği’nin eski halinde de yer alan bu yükümlülüğün kapsamı genişledi. Değişiklikler ardından artık lisanslı kuruluşlar; lisans sözleşmesinde belirtilen faaliyetlere ilişkin veriler ile veri bilgisini, sözleşmede belirtilen dönemlerde Bakanlık tarafından belirlenen formatta Bakanlık elektronik alt yapısına kaydetmekle yükümlü kılındı.

Bunun yanında lisans sahibi şirketler, Ulusal Coğrafi Veri Sorumluluk Matrisi kapsamında yer alan ve çalışma yaptığı her türlü coğrafi verileri ve veri bilgisini lisans süresi içerisinde, Bakanlık tarafından oluşturulan e-Devlet kapısına entegre bir elektronik altyapı olan Ulusal Coğrafi Bilgi Platformu’na (UCBP), sunmak veya sunulmasını sağlamakla yükümlü tutuldu.

CBS Uzmanı Çalıştırma Yükümlülüğü

Lisans Yönetmeliği’ndeki değişiklikler kapsamında, lisans gruplarına göre, lisans almak/yenilemek isteyen kişilere bünyesinde Coğrafi Bilgi Sistemi uzmanı veya coğrafi bilgi sistemi operatörü istihdam etme yükümlülüğü getirildi. Bu hüküm, 1 Ocak 2025 tarihine kadar uygulanmayacak.

Veri Madenciliği

Lisans Yönetmeliği’nde veri madenciliği yapılması söz konusu olduğunda lisans alınması gerektiği belirtilmişken, veri madenciliğinin tanımı bulunmuyordu. Değişikliklerle veri madenciliği; “İş birliğine konu paylaşılan büyük ölçekli veriler kullanılarak hem faydalı bilgiye ulaşmak, hem veriler arasındaki ilişkileri ortaya koymak hem de ileriye yönelik doğru tahminlerin bulunmasını mümkün kılarak karar destek mekanizmalarına yardımcı olmak üzere yapılan iş ve işlemlerin tümü” olarak tanımlandı. Bu tanıma giren çalışmaları yapacaklar için ise kapsamlı yükümlülükler getirildi.

Veri madenciliği için bir diğer önemli değişiklik ise “hasılat payı” üzerinden Bakanlık’a veya ilgili kamu kurumuna ödeme yapılması. Bu kapsamda, yeni veri üretimi ve veri madenciliği yapılarak üretilen veri ve/veya bilgiden elde edilecek gelir; Bakanlık, veri sorumlusu kurum ve lisans alan şirket arasında yapılacak protokolde belirlenen pay üzerinden paylaştırılacak.

Coğrafi Veri İzninin Süresinin Bitimi

İzin Yönetmeliği’ndeki değişiklikler uyarınca; kişiler izin süresinin bitmesine on beş gün kala faaliyete ilişkin coğrafi veri ve veri bilgisini güncelleyerek UCBP ile paylaşmakla ve buna ilişkin bilgi ve belgeleri Bakanlığa teslim etmekle yükümlü.

İzin süresinin bitiminden sonra da verilerin UCBP ile paylaşımına devam edilecek. Devam edilememesi durumunda veriler Bakanlığa teslim edilecek. Bakanlık bu verileri, gerçek kişi ve özel hukuk tüzel kişilerinin uygun görüşü dahilinde bedelli veya bedelsiz paylaşabilecek.

Yaptırımlar

Coğrafi veri izni veya lisansının alınmaması ya da coğrafi veri lisansının iptal edilmesi durumunda gerçek kişilerin ve özel hukuk tüzel kişilerinin izin almadan faaliyette bulunmuş sayılacağı ve bu kapsamda; faaliyet sahibine başvuru için en az on gün süre verileceği düzenlendi. Süresi içinde başvurusunu yapmayanların ise faaliyetleri durdurulacak ve haklarında izin bedelinin 5 katı tutarında idari para cezası uygulanacak.

Bakanlık’ın Yönetmeliklerdeki değişikliklerle birlikte özellikle lisans konusu ve veri kullanımına dair daha sıkı bir tutum izleyeceği konuşuluyor. Yönetmeliklerdeki değişikliklerin çoğu yayımlanmakla birlikte yürürlüğe girdi. Lisans Yönetmeliği’ne buradan, İzin Yönetmeliği’ne ise buradan ulaşabilirsiniz.

Tagged with: Gökçe, Yağmur Yollu, Elif Aksöz, Technology & Telecoms