Kurumsal Sürdürülebilirlik Durum Tespiti Direktifi Avrupa Birliği Tarafından Kabul Edildi

Kurumsal Sürdürülebilirlik Durum Tespiti Direktifi (“CSDDD”), belirli Avrupa Birliği (“AB”) şirketleri ve AB›de faaliyet gösteren AB dışı şirketler için geçerlidir. CSDDD, şirketlerin, özellikle değer zincirlerinden kaynaklananlar da dahil olmak üzere, insan hakları ve çevresel risk yönetimi ve riski azaltma süreçlerini kurumsal stratejiler ile entegre ederek kurumsal yönetişim faaliyetlerini geliştirmeyi hedeflemektedir. Bu kapsamda şirketlerin, mevcut veya potansiyel olumsuz insan hakları ve çevresel etkilerini tespit etmek ve değerlendirmek için risk temelli bir durum tespiti politikası benimsemelerini gerektirecektir. Buna bağlı olarak CSDDD’de bulunan yükümlülüklere uymayan şirketler için önemli mali cezalar ve hukuki sorumluluklar getirilmesi öngörülmüştür. Kapsam dahilindeki şirketlerin ayrıca, Paris Anlaşması ve AB 2050 iklim nötrlüğü hedefleri doğrultusunda küresel ısınmayı 1,5 °C ile sınırlandırmak için, bir iklim geçiş planı benimsemeleri ve yürürlüğe koymaları gerekecektir. Kapsam dahilindeki şirketlerin doğrudan iş ortakları olan veya değer zincirinde olan şirketler de CSDDD yükümlülüklerinden etkilenebilecek ve kendilerinden durum tespiti bilgileri talep edilebilecektir.

CSDDD’nin Kabulü için Yasama Süreci

CSDDD teklifinin ilk taslağı Avrupa Komisyonu tarafından Şubat 2022’de yayımlanmıştır.

Yaklaşık iki yıl süren müzakereler sonucunda Aralık 2023’te geçici olarak kabul edildi. Mart 2024’te Avrupa Birliği Konseyi (“AB Konseyi”) ve 24 Nisan 2024’te Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edilmiştir. CSDDD’nin AB Resmî Gazete’sinde yayımlanmasından 20 gün sonra yürürlüğe girmesi beklenmektedir.

Hangi şirketler etkilenmektedir?

CSDDD, belirli bir ciro ve çalışan sayısı eşiğini karşılayan, AB’de kurulu olan ve olmayan şirketler için geçerlidir.

Uygulama aşamalı olacak olup şirketler için doğacak yükümlülükler CSDDD’nin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ila beş yıl arasında (şirketin cirosuna, çalışan sayısına ve AB’de kurulu olup olmamasına bağlı olarak) uygulama alanı bulacaktır.

Dünya çapındaki net cirosu belirli bir eşiğin üzerinde olan ve belirli sayıda çalışanı bulunan AB Şirketleri için CSDDD’nin yürürlüğe gireceği zaman farklılık göstermektedir. AB üyesi olmayan Şirketler için, AB sınırları içindeki net ciroları dikkate alınmaktadır. Bu Şirketler için CSDDD’nin uygulanma zamanı aşağıdaki tabloda açıklanmıştır.

(AB üyesi olmayan şirketler için asgari çalışan sayısı eşiği bulunmamaktadır).

Bir ana şirket, aşağıdaki durumlarda CSDDD hükümlerinden muafiyet için başvuru yapabilir:

(i) Grubunu veya operasyonel iştiraklerini etkileyen yönetimsel, operasyonel veya finansal kararların alınmasına katılmaması hali, ve

(ii) AB iştiraklerinden birinin kendi adına CSDDD gerekliliklerine uymak üzere tayin etmesi.

CSDDD Kapsamındaki Şirketlerin Yükümlülükleri

(i) İnsan Hakları ve Çevresel Durum Tespiti

Olumsuz insan hakları ve çevresel etkiler arasında zorla çalıştırma, kirlilik ve biyolojik çeşitlilik kaybı yer almaktadır. Bu bakımdan şirket, kendisinin ve iştiraklerinin faaliyetlerini (ve faaliyet zincirinde bulunan iş ortaklarının faaliyetlerini) değerlendirmelidir. Bu değerlendirme ile şirketler, faaliyet zincirlerini haritalandırmalı ve olumsuz etkilerin ortaya çıkma olasılığının en yüksek olduğu alanlarda değerlendirme yapmalıdır. (Bu nedenle pay sahipleri ile yapılan istişareler, tespit ve değerlendirme sürecinin kritik bir parçasıdır).

CSDDD, kapsam dahilindeki şirketlerin mevcut ve potansiyel olumsuz insan haklarını ve çevresel etkileri tespit etmeleri ve gerektiğinde önceliklendirmeleri, önlemeleri, azaltmaları, sona erdirmeleri, minimize etmeleri ve düzeltmeleri gerekmektedir. Şirketler:

(i)  Durum tespiti yaklaşımlarını açıklayan,

(ii)  İştirakleriveişortaklarıtarafındanuyulması gereken kural ve ilkeleri tanımlayan,

(iii)  Durum tespiti önlemlerini uygulamak için yürürlükte olan süreçleri açıklayan risk temelli bir durum tespiti politikası oluşturmalıdır

(ii) İklim Geçiş Planları

CSDDD, kapsam dahilindeki tüm şirketlerin;

» Paris Anlaşması doğrultusunda küresel ısınmayı 1,5 °C ile sınırlandırmak,

» 2050 yılına kadar sıfır sera gazı (GHG) emisyonlarına ulaşmak (AB’nin, 2030 ve 2040 ara dönem hedefleri de dahil olmak üzere),

» Anılan hedeflere ulaşarak sürdürülebilir bir ekonomiye geçmek, amacıyla bir iklim geçiş planını benimsemesini ve yürürlüğe koymasını gerektirecektir. Geçiş planı yıllık olarak güncellenecek ve şirketin hedeflerine ulaşma yolunda kaydettiği ilerlemenin bir açıklamasını içerecektir.

(iii) Yaptırımlar

» Para cezaları: Yükümlülüklere uymayan şirketler, küresel cirolarının %5’ine kadar para cezalarıyla karşılaşabilecektir (CSDDD, AB Üye Devletleri tarafından ayrı ayrı uygulanacaktır).

» Hukuki sorumluluk: Şirketlerin zarara yol açan olumsuz bir insan hakları etkisini kasıtlı veya ihmali olarak önleyemedikleri, hafifletemedikleri, sona erdiremedikleri veya en aza indiremedikleri durumlarda tazminattan sorumlu tutulabilecekleri bir hukuki sorumluluk doğacaktır. Bu sorumluluk beş yıllık bir zaman aşımı süresine tabidir.

» Kamu ihalelerinden dışlanma: AB Üye Devletleri CSDDD uyumluluğunu kamu sözleşmelerinin ve imtiyazlarının verilmesinde bir faktör olarak (ve bu sözleşmelerin ifası için çevresel veya sosyal bir koşul olarak) değerlendirebilir.