2024 Yılı İtibarıyla Perakende Ticaret Mevzuatında Neler Değişti?

Konu

Perakende Ticaret Kanunu

Perakende Ticaret Yönetmeliği

Yorumlarımız

Amaç ve Kapsam

XXX

·     Amaç ve kapsamı düzenleyen maddeye kırmızı ile vurgulu ifadeler eklenmiştir:

“(1) Bu Yönetmeliğin amacı, perakende ticarette uyulacak ilke ve kurallar ile üretici, tedarikçi ve perakende işletmelerin denetimine ve denetim sonucunda uygulanacak yaptırımlara ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.”

·     Aynı maddenin ikinci fıkrasındaki “perakende işletmelerin uymaları gereken” ifadesi ise aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir:

“(2) Bu Yönetmelik, perakende ticarette uyulması gereken ilke ve kurallar ile Bakanlık, yetkili idare, diğer kamu kurum ve kuruluşları ve meslek kuruluşlarının bu Yönetmeliğin uygulanmasındaki görev, yetki ve sorumluluklarını kapsar.”

·     Bu değişiklikler ile Perakende Ticaret Yönetmeliğindeki düzenlemelerin, sadece perakende işletmelerin faaliyetlerini ve bu işletmelere ilişkin denetim ve yaptırımları değil; perakende ticaretin genelini kapsadığı hususu netleştirilmiştir.

Tanımlar

XXX

·     Ticaret Bakanlığının (“Bakanlık”) eski adı güncellenmiş;

·     Yürürlükten kalkan 2005 tarihli “Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırması Hakkında Yönetmeliğe” göre tanımlanan küçük işletme tanımı yürürlükten kaldırılmıştır. Büyük ölçekli işletme tanımı ise mülga edilen yönetmelik yerine çıkarılan “Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler Yönetmeliği” uyarınca revize edilmiştir.

·     Otuz gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünü tanımı eklenmiştir. Buna göre, “İşlenmemiş sebze ve meyveler ile uygun saklama koşullarına rağmen üretim tarihinden itibaren otuz gün içinde bozulabilen işlenmemiş kırmızı etler, işlenmemiş kanatlı etleri, işlenmemiş su ürünleri, sakatat, mantar, yumurta, süt ve süt ürünleri, unlu mamuller, tüketime hazır gıda maddeleri ve kısmen pişmiş ürünler ile 5 inci maddenin yedinci fıkrasına göre Bakanlık tarafından karar verilen diğer ürünler” otuz gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünüdür. (“Bozulabilen Ürün”).

·     Küçük ve orta büyüklükteki işletmelere ilişkin mülga edilen yönetmelik atfı ve tanımlar, mevzuat değişiklikleri uyarınca güncellenmiştir.

·     Perakende Ticaret Kanunu ve Perakende Ticaret Yönetmeliğinde Bozulabilen Ürünlere özel haksız ticari uygulamaların ve ödeme vadelerinin belirlenmesi nedeniyle bu ürünlerin tanımlanması isabetli olmuştur.

Haksız Ticari Uygulama

·     Torba Kanun ile yeni getirilen bir düzenlemedir.

·     Haksız ticari uygulama “üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki ticari ilişkilerde taraflardan birinin diğer tarafın ticari faaliyetlerini önemli ölçüde bozan, makul karar verme yeteneğini azaltan veya normal şartlarda taraf olmayacağı bir ticari ilişkinin tarafı olmasına sebep olan faaliyetleri” olarak tanımlanmıştır.

·     “Haksız ticari uygulamalarda bulunulamaz” ifadesiyle bu faaliyetler için genel bir yasak getirilmiştir.

·     Aşağıda sayılan altı faaliyet her durumda haksız ticari uygulama olarak kabul edilmiştir:

ØKalite standartlarına ilişkin sözleşme maddeleri hariç belirli bir gerçek veya tüzel kişiden mal veya hizmet teminine zorlamak;

ØTarım ve gıda ürünlerinin tedarikinde ticari ilişkinin koşullarını yazılı veya elektronik ortamda yapılan sözleşmeyle belirlememek;

ØKarşı tarafın aleyhine tek taraflı değişiklik yapma yetkisi veren veya açık ve anlaşılır olmayan hükümlere sözleşmede yer vermek;

ØKampanya maliyetini, kampanyalı satış yapmak istemeyen tarafa yansıtmak;

ØÜrün talebini doğrudan etkileyen herhangi bir hizmet vermediği halde mağaza açılışı ve tadilatı, ciro açığı, banka ve kredi kartı katılım bedeli ve başka adlar altında bedel almak veya verdiği hizmetin türünü ve hizmet bedelinin tutar ya da oranını sözleşmede belirtmediği halde prim ve bedel almak;

ØKarşı tarafın kusurundan kaynaklanan durumlar hariç olmak üzere, Bozulabilen Ürünlere yönelik siparişleri, ürünün teslim tarihinden önceki otuz gün içinde iptal etmek;

ØKarşı tarafın kusurundan kaynaklanan durumlar hariç olmak üzere, Bozulabilir Ürünlerin tesliminden veya mülkiyetin devrinden sonra bozulma veya zayi olma gibi maliyetleri yansıtmak.

·     Bakanlığa haksız uygulamaları ve Bozulabilen Ürünleri yönetmelik ile belirleme yetkisi verilmiştir.

·     Perakende Ticaret Kanunundaki tanım ve haksız ticari uygulama yasağı aynı şekilde Perakende Ticaret Yönetmeliğine de eklenmiştir.

·     Perakende Ticaret Kanununda yer alanlara ek olarak aşağıdaki faaliyetler de haksız ticari uygulama olarak kabul edilmiştir:

ØKarşı tarafın kusurundan kaynaklanan durumlar hariç olmak üzere, idari ve cezai yaptırımlara veya müşteri şikayetlerine ilişkin maliyetleri yansıtmak;

ØKararlaştırılan teslim tarihine uyulmaması, ürün niteliğinin ve saklama koşullarının sağlanmaması gibi nesnel ölçütlere dayanan aykırılık hallerinde uygulanacak hükümlere sözleşmede yer verilmediği hâlde ya da kamu kurumlarına veya adli mercilere başvuruda bulunulduğu gerekçesiyle, ürünlerin listeden çıkarılması, sipariş edilen ürün miktarının azaltılması, bu ürünlere ilişkin pazarlama ya da kampanya benzeri hizmetlerin durdurulması veya mali yükümlülük getirilmesi gibi ticari misillemelerde bulunmak;

Øİşletme ölçeği ile ürün ve faaliyetlerine ilişkin esaslı hususlarda gerçek dışı veya yanıltıcı açıklama veya bildirimde bulunarak karşı tarafın zararına sebep olmak;

Ø12/C maddesinin birinci fıkrasında belirtilen hızlı tüketim malları hariç olmak üzere Bozulabilen Ürünleri tesliminden veya mülkiyetinin devrinden sonra satılamadığı gerekçesiyle iade etmek.

·     Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki sözleşmelerin şekli ve içeriği bakımından zorunluluklar getirilmiştir. Perakende ticaret aktörlerinin sözleşmelerinde bu şartları uygulamamaları halinde haksız ticari uygulama söz konusu olacaktır.

·     Mevcut sözleşmelerin herhangi bir haksız ticari uygulama içerip içermediği yönünden gözden geçirilmesi faydalı olacaktır.

·     Perakende Ticaret Kanununda Bakanlığa yönetmelik ile haksız ticari uygulama belirleme yetkisi verildiği ve bu yetki uyarınca Perakende Ticaret Yönetmeliğinde ek haksız ticari uygulamaların düzenlendiği göz önüne alındığında, zaman içinde sayılan faaliyetlere ek olarak başka faaliyetlerin de Bakanlıkça haksız ticari uygulama olarak nitelendirilebileceği anlaşılmaktadır.

Ödeme Süresi

·     Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki “alım satım işlemlerinden” kaynaklanan ödemeler yerine bunlar arasındaki “ticari ilişkilerden” kaynaklanan ödemeler ifadesi getirilmiştir.

·     Bozulabilen Ürünlere ilişkin ödeme süreleri sözleşme taraflarının büyüklüğüne göre şu şekildedir:

·     Bozulabilen Ürünler dışındaki tarım ve gıda ürünlerine ilişkin ödeme süreleri ise aşağıdaki şekildedir:

·     Bu süreler, teslim veya mülkiyetin devri tarihlerinden hangisi önce ise o tarih esas alınarak hesaplanacaktır.

·     Ödemenin zamanında yapıldığına ilişkin ispat yükü borçludadır.

·     Bozulabilen Ürünlere ilişkin ödeme sürelerinde Perakende Ticaret Kanunundaki ile paralel ancak alacaklının mikro işletme olduğu durumu da kapsayan bir düzenleme getirilmiştir:

·     Bozulabilen Ürünler dışındaki tarım ve gıda ürünlerine ilişkin ödeme süreleri Perakende Ticaret Kanunundaki ile aynı şekilde belirlenmiştir.

·     Bir ürünün Bozulabilen Ürün olup olmadığı yönünde şüphe olduğu durumlarda, Bakanlığın Tarım ve Orman Bakanlığının görüşüne başvurarak kararını internet sitesinde ilan edeceği ve üst meslek kuruluşlarına göndereceği düzenlenmiştir.

·     Ek olarak, ödemenin çek ile yapılması durumunda ibraz tarihinin; vadeli araçlarla yapılması halinde ise vade tarihinin yukarıda belirtilen süreler içinde olması gerektiği düzenlemiştir.

·     Sürelerin hesaplanmasında, Perakende Ticaret Kanunundaki düzenlemeye ek olarak kısmi teslim ve devir durumlarında her bir teslimatın ayrı ayrı değerlendirileceği belirtilmiştir.

·     Mikro, küçük ve orta ölçekli işletmelerin Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler Yönetmeliğine göre sınıflandırılacağı, bu tespit için borçlunun alacaklıdan e-devlet üzerinden “İşletme Sınıfı ve KOBİ Vasfı Belgesini” talep edeceği düzenlenmiştir. Borçlu da kendi işletmesi için bu belgeyi alacaklıya vermekle yükümlü tutulmuştur.

·     Bozulabilir Ürünlerin ödeme sürelerine ilişkin düzenlemeler, işletmeleri ölçeklerine göre küçük, orta ve büyük ölçekli olarak sınıflandıran mevzuattaki değişikliklere göre yeniden belirlenmiştir.

·     Benzer şekilde, Bozulabilir Ürün olmayan diğer tarım ve gıda ürünleri için de ödeme süreleri işletmenin ölçeğine göre düzenlemeye kavuşmuştur.

·     İşletmeler, hangi işletme ölçeği sınıfında yer aldıklarını gösterir belgeleri ticari ilişkide bulundukları tarafa sunmakla yükümlü tutulmuştur. Bu sayede hangi ödeme süresine tabi olunacağı konusunda ticari ilişki tarafları arasındaki yanlış anlaşılmaların önüne geçilmek istendiğini tahmin ediyoruz.

Ortak Kullanım Alanları

·     Alışveriş merkezlerindeki (“AVM”) ortak kullanım alanlarının “elektrik, su, doğal gaz, yenileme niteliğinde olmayan bakım, onarım, güvenlik ve temizlik giderleri gibi alışveriş merkezinin aynına ilişkin olmayan giderler ile alışveriş merkezinde fiilen çalışan bordrolu yönetim personelinin göreviyle ilgili giderler” ortak gider olarak belirlenmiştir.

·     AVM’de yer alan perakende işletmelerden sadece ortak giderler için katılım payı tahsil edilebilmektedir. Reklam, pazarlama ve danışmanlık gibi ortak gider olmayan giderler ya da belgelenmeyen giderler için herhangi bir bedel talep edilememektedir.

·     Ancak, Perakende Ticaret Kanununa eklenen geçici madde ile reklam, pazarlama ve danışmanlık gibi giderler için alışveriş merkezindeki perakende işletmelerden katılım payı talep edilebilmesine imkân sağlayan ve bu maddenin yayımı tarihinden önce kurulan sözleşme hükümlerinin sözleşme süresince geçerli olacağı düzenlenmiştir.

·     Ortak kullanım alanlarından elde edilen kiralama, reklam, pazarlama, kültürel ve sanatsal faaliyet ve diğer gelirler ile ortak gider katılım payı avanslarından elde edilen gelirler ise ortak gelir olarak tanımlanmıştır. Ortak gelirlerin, ortak giderlerin karşılanmasında kullanılacağı belirtilmiştir.

·     AVM yönetimi ya da sahibi her yıl bir önceki yıla ilişkin ortak gelir ve gider raporu hazırlamakla yükümlüdür.

XXX

·     Her ne kadar Perakende Ticaret Yönetmeliği ile ek bir değişiklik yapılmasa da -ve bu hüküm 1 Şubat 2023 tarihinden itibaren yürürlükte olsa da- Perakende Ticaret Kanunu’nda ve yapılan piyasa uygulamasını değiştirmeye yönelik olan bu değişikliği özellikle vurgulamak istedik.

·     AVM yönetimi tarafından perakende işletmecilerden talep ve tahsil edilebilecek olan “katılım payının” sınırı net olarak çizilmiştir. Buna göre katılım payı sadece ortak giderler için istenebilecektir. Bu kural AVM’lerin büyük bir gelir kaynağı olan “reklam, pazarlama ve danışmanlık” gibi faaliyetler için “katılım payı” tahsil etmesini engellemekte, piyasadaki uygulamayı kökten değiştirme amacı gütmektedir. 

·     AVM yönetiminin, her yıl bir önceki yıla ilişkin ortak gelir ve giderlere dair rapor hazırlamakla yükümlü tutulması ile hesap verilebilirliğin artırıldığı da söylenebilir.

Raf Tahsisi

XXX

·     Esas işletme konusu hızlı tüketim mallarının satışı olan büyük mağaza ve zincir mağazalardan şube sayısı 200’den fazla olanların 250 metrekareden fazla satış alanı olan şubelerinde tıbbi beslenme tedavisi gerektiren hastalıklara yönelik gıda ürünü satış yükümlülüğü getirilmiştir.

·     Düzenleme kapsamındaki zincir mağaza şubelerinde glutensiz, laktozsuz ürün ve benzeri ürünlerin satışına ilişkin bir zorunluluk getirilmiştir.

İdari Para Cezalarına İlişkin Genel Düzenlemeler

Mevzuata aykırılık durumunda uygulanacak olan idari para cezaları her bir aykırılık özelinde Perakende Ticaret Kanununda belirlenmişti. Torba Kanun ile yapılan eklemelere göre:

·     Genel bir aykırılık yaptırımı düzenlenmiştir. Buna göre, Perakende Ticaret Kanununun diğer maddelerine göre Bakanlıkça alınan tedbirlere veya ikincil düzenlemelere uymayanlara her bir aykırılık için 15,864 TL ile 475,920 TL[3] arasında idari para cezası öngörülmüştür. Özellikle, Perakende Ticaret Yönetmeliğinde düzenlenip Perakende Ticaret Kanununda düzenlenmemiş olan haksız ticari uygulamalar bakımından bu genel yaptırım maddesinin uygulama alanı bulacağı anlaşılmaktadır.

·     Her bir aykırılık durumu için belirlenen idari para cezalarının bir takvim yılına ilişkin toplam tutarı:

ØKüçük ölçekli işletmeler için 5 milyon TL’yi;

ØOrta ölçekli işletmeler için 50 milyon TL’yi;

ØBüyük ölçekli işletmeler için ise 250 milyon TL’yi aşamaz.

·     Bu ceza tutarları her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından bir önceki yıla ilişkin olarak tespit ve ilân edilen yeniden değerleme oranında, takvim yılı başından geçerli olmak üzere artırılır.

Bu idari para cezalarının tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde ödenmesi gerekmektedir.