Tasarımlara İlişkin Yenilik İncelemesinin Karar İptali Davalarında Yansımaları

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2023 yılında tasarımlarda yenilik incelemesine ilişkin iki karar vermiş, aynı doğrultudaki kararlarda yapılacak yenilik değerlendirmesinin Türk Patent ve Marka Kurumu (“TÜRKPATENT”) karar iptal davalarında dahi dosyadaki bilgi ve belgelerle sınırlı kalınmadan mutlak şekilde re’sen yapılması gerektiğini belirtmiştir.  2013 yılında karar iptal davalarının idari incelemeden ibaret olması nedeniyle tasarımda yenilik incelemesinin de dosyadaki bilgi ve belgelerle sınırlı olması gerektiği yönünde karar oluşturan Genel Kurul’un 10 yıl sonra verdiği kararlar tamamen aksi yönde olması nedeniyle büyük önem taşımaktadır.

HGK Kararına Konu İhtilafa İlişkin Hukuki Süreç

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 2021/943 E. ve 2023/288 K. sayılı ve 29.03.2023 tarihli kararına ilişkin davada, davacının tasarım başvurusuna önceki tarihli bir tasarım sahibi tarafından tasarımın yeni ve ayırt edici olmadığı gerekçesiyle itiraz edilmiştir. TÜRKPATENT tarafından itirazın kabul edilmesi nedeniyle davacı başvuru sahibi TÜRKPATENT kararının iptalini talep etmiştir. Dosya kapsamında yapılan bilirkişi incelemesinde, itiraz dosyasında mevcut bilgi ve belgeler kapsamında tasarım başvurusunun yeni ve ayırt edici kabul edilebileceği tespit edilmiştir. Ancak mutlak yeniliğe ilişkin bilirkişinin kendisi tarafından yapılan araştırmada ise başvurunun daha önce kamuya sunulduğu ve yeni olmadığı belirlenmiştir.

Ankara 1. Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi, dava konusunun TÜRKPATENT karar iptal davası olması nedeniyle yapılacak incelemenin yerindelik denetimiyle sınırlı olduğu ve itiraz aşamasında sunulan delillere göre inceleme yapılarak karar verilmesi gerektiğini tespit etmiştir. Bu doğrultuda, mutlak yenilik kriterine ilişkin sunulan deliller haricinde re’sen delil araştırması yapılamayacağı gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.

Davalı TÜRKPATENT tarafından temyiz yoluna başvurulması üzerine, Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, KHK ile mutlak yenilik koşulunun kabul edildiği bu kapsamda dosyada mübrez delillerle sınırlı kalınmadan re’sen inceleme yapılması gerektiğine ve ilk derece mahkemesi kararının bozulmasına karar vermiştir. İlk derece mahkemesinin kararında direnmesi üzerine ise, dava Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tarafından incelenmiştir.

Aynı ay içinde Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun verdiği 2021/975 E. ve 2023/143 K. sayılı ve 01.03.2023 tarihli karardaki davaya konu süreç de benzer şekilde ilerlemiş, ancak bilirkişi tarafından yeniliğe dair hiçbir inceleme yapılmadığından Yargıtay 11. Hukuk Dairesi tarafından verilen kararda mutlak yeniliğe ilişkin bilirkişi incelemesi yapılmadan karar verilmesi nedeniyle verilen bozma kararına karşı ilk derece mahkemesi direnmiştir.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu söz konusu kararlar kapsamında, direnme kararlarının bozulmasına karar vererek hem KHK döneminde tasarımın tesciline itiraz üzerine hem de 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (“SMK”) döneminde başvuru sırasında TÜRKPATENT'in yapması gereken yenilik incelemesinin mutlak yenilik incelemesi olduğunun ve TÜRKPATENT’in itiraz sahibi tarafından sunulan belgelerle sınırlı olmadığının altını çizmiştir. Nitekim tasarımın yeniliği kamu düzenine ilişkindir.

Öte yandan ayırt edicilik unsuru kamu düzenine etki etmediğinden re’sen inceleme yapılmasının gerekmediği belirtilmiştir. Yenilik ve ayırt edicilik unsurunun incelemesi genel bilgi veya tecrübeyle ya da hâkimlik mesleğinin gerektirdiği hukuki bilgiyle çözümlenmesi mümkün olmayacağından bu incelemenin bilirkişi marifetiyle yapılması gerekliliğine de kararlarda yer verilmiştir.

Değerlendirmeler

SMK kapsamında 554 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’yle (“KHK”) aynı doğrultuda tasarımların tescili için yeni ve ayırt edici olması gerekmektedir.

Yenilik, tasarımın varsa rüçhan tarihi, yoksa başvuru tarihinden önce dünyanın herhangi bir yerinde kamuya sunulmamış olmasıdır. Tasarımlar sadece küçük ayrıntılarda farklılık gösteriyorsa aynı kabul edilir. KHK döneminde, tasarımların yeniliğine ilişkin bir inceleme yapılmaksızın şekli inceleme sonrasında tescil kararı verilmekteyken, SMK m. 64/6 uyarınca yenilik incelemesinin TÜRKPATENT tarafından re’sen yapılması gerektiği açıkça düzenlenmiştir.

Ayırt edicilik ise bir tasarımın bilgilenmiş kullanıcı üzerinde bıraktığı genel izlenimin başvuru veya rüçhan tarihinden önce kamuya sunulmuş herhangi bir tasarımın aynı kullanıcı üzerinde yarattığı genel izlenimden farkı olmasıdır. Ayırt ediciliğe ilişkin inceleme yapılması için mutlaka başvuruya itiraz edilmesi ya da tescil edildikten sonra hükümsüzlük davası açılması gerekmektedir. 

2023 yılında TÜRKPATENT tarafından güncellenen Tasarım İnceleme Kılavuzu’nda, uzmanlar tarafından yapılan mutlak yenilik incelemesinin aşağıdaki belirtilen kaynaklar üzerinde, anahtar kelime ve tasarım görseli kullanılarak yapıldığı belirtilmiştir:

• Tasarım veri tabanları (TÜRKPATENT, EUIPO, WIPO vs.)
• İnternet arama motorları (Google, Yandex, Yahoo vs.)
• Sosyal medya hesapları (Facebook, Instagram, Pinterest, Youtube, Twitter vs.)
• Tasarımla ilgili kütüphaneler (Shutterstock, Behance vs.)
• E-ticaret platformları,
• Ağlar, haberler, bloglar,
• Başvuru sahibine ait internet siteleri.

Yapılacak araştırmanın dünya çapında ve mutlak olarak yapıldığı düşünüldüğünde ne derece kapsamlı olduğu açıktır. Söz konusu kaynaklar yalnızca internet üzerinde yapılan kamuya sunumları ortaya çıkarabilmekle birlikte, uzmanların da tam olarak gerekli teknik altyapıya sahip olmaları mümkün görünmemektedir. Örneğin, anahtar kelime kullanılarak yapılan araştırmaların yalnızca Türkçe olmasa da birkaç dille sınırlı olduğu kesindir. Bu nedenle yeni olmamasına rağmen tasarımlar tescil edilebilmekte ve TÜRKPATENT nezdinde karara itirazlar söz konusu olabilmektedir.

SMK öncesi KHK döneminde de yerleşik Yargıtay içtihatları kapsamında tasarımlara ilişkin yapılacak incelemenin mutlak yenilik incelemesi olduğu ve bu kapsamda hem itiraz üzerine TÜRKPATENT tarafından hem de hükümsüzlük davalarında mahkemeler tarafından genel bir araştırma yapılması gerektiği kabul görüyordu. Ancak karar iptal davaları kapsamda aslen mahkemenin yetkisinin yerindelik denetimiyle sınırlı olması nedeniyle bu davalarda incelemenin ne şekilde yürütülmesi gerektiği tartışma konusu olabilecektir.

Nitekim Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 2013/97 E. - 2013/1580 K. sayılı ve 15.11.2013 tarihli kararında, TÜRKPATENT tarafından verilen kararın, dosyada mübrez gerekçe ve belgeler çerçevesinde verildiği, denetimin kararın hukuka uygunluğunun denetimiyle sınırlı olduğu belirtilmiştir. Genel Kurul, dünyanın herhangi bir yerinde kamuya sunulmuş tasarımların re'sen araştırılarak inceleme yapılmasının karar iptal davasında beklenmesinin uygun olmayacağına karar vermiştir.

Ancak Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2023 yılında verilen kararlarda, 2013 yılında verdiği karardan dönerek, yenilik kriterinin direkt kamu düzeni alanında etki doğurduğunu, bu nedenle de her aşamada hem TÜRKPATENT hem de mahkemeler tarafından re’sen ve dosyadaki bilgi ve belgelerle sınırlı kalmadan yapılması gerektiğini belirtmiştir. Yapılacak araştırma ise kararlarda da belirtildiği üzere mutlaka bilirkişi marifetiyle yapılacaktır.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun önceki hatalı yaklaşımından dönerek verdiği kararlar sayesinde ilk derece mahkemelerinin eksik inceleme yapmasının da önüne geçilmiş olup bilirkişilerin açıkça mutlak yenilik incelemesi yapmakla görevlendirilmesi beklenmektedir.