Teknogirişim Şirketleri Tarafından Çalışanlara Verilen Pay Senetlerine İlişkin Gelir Vergisi İstisnası

(I) Giriş

Kilit personel, üst düzey yöneticiler ve diğer çalışanlara yönelik uygulanan pay opsiyon planları ve pay edindirme programları, günümüzde ölçek gözetmeksizin, küçük, orta ve büyük ölçekli tüm teşebbüsler tarafından yetenekli iş gücünü çekmek ve bu iş gücünü uzun vadeli olarak kurumsal bünyede tutmak amacıyla stratejik bir araç olarak kullanılabilmektedir. Özellikle teknoloji sektöründe yaygın olarak uygulanan bu planlar, çalışanların şirketin performansıyla doğrudan ilişkilendirilen bir teşvik mekanizmasıyla ödüllendirilmesini de mümkün kılmaktadır. Böylece bu tür programlar, şirketin uzun vadeli hedeflerine ulaşmasında kritik bir rol oynarken, çalışanların da şirketle olan bağlarını güçlendirmekte ve onları organizasyonun uzun vadeli başarısına ortak etmektedir. Dolayısıyla, maaş dışı yan haklar kapsamında değerlendirilebilecek bu uygulamalar, çalışanların finansal açıdan da şirketle birlikte büyümesini sağlayarak, motivasyon ve bağlılıklarını artıran etkenlerden birisi olabilmektedir.

(II) Yasal Mevzuat Değişikliği

02.08.2024 tarihli ve 32620 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Vergi Kanunları ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“7524 Sayılı Kanun”) ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 17. maddesi yeniden düzenleme altına alınmıştır. Söz konusu düzenleme ile T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın belirleyeceği kriterlere göre “teknogirişim şirketi” olarak nitelendirilebilecek girişimler tarafından, çalışanlar için uygulanacak pay edindirme uygulamalarına ilişkin vergisel açıdan birtakım yeni hükümlere yer verilmiştir.

(a) Gelir Vergisi İstisnası

7524 Sayılı Kanun’un 2. maddesi uyarınca, T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından belirlenen kriterlere göre “teknogirişim şirketi” olarak kabul edilecek girişimler tarafından (i) çalışanlara bedelsiz veya indirimli olarak verilen ve (ii) ücret niteliğinde kabul edilen pay senetlerinin, verildiği tarihteki piyasa değerinin çalışanın o yıl için 1 (bir) yıllık brüt ücret tutarını aşmayan kısmı gelir vergisinden istisnaya tabi olacaktır.

(b) Gelir Vergisi İstisnasına Tabi Tutulacak Tutarların İade Edilmesini Gerektirecek Haller

Önemle belirtmek isteriz ki söz konusu istisna düzenlemesi koşulsuz ve herhangi bir süre sınırlamasına bağlı olmaksızın uygulanmayacaktır. Buna göre, gelir vergisi istisnasından yararlanacak girişimler, pay senetlerinin çalışan tarafından elden çıkarılma sürelerine bağlı olarak istisnaya tabi tutulacak tutarları gecikme faizi ile birlikte iade etmek yükümlülüğü altında kalabilecektir. Bu doğrultuda gelir vergisi istisnasından yararlanacak ilgili girişimler tarafından;

- Pay senetlerinin iktisap edilecek tarihten itibaren çalışan tarafından 3 (üç) tam yıl içerisinde elden çıkarılması halinde istisna edilen verginin tamamının,

- Pay senetlerinin iktisap edilecek tarihten itibaren çalışan tarafından 4 (dört) ile 6 (altı) yıl içerisinde elden çıkarılması halinde istisna edilen verginin %75’inin,

- Pay senetlerinin iktisap edilecek tarihten itibaren çalışan tarafından 7 (yedi) ile 12 (on iki) yıl içerisinde elden çıkarılması halinde istisna edilen verginin %25’inin

vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın gecikme faizi ile birlikte iade edilmesi zorunlu olacaktır.

Yukarıda yer verilen söz konusu şartlar ve süreler göz önünde bulundurulduğunda, çalışanın 12 (on iki) yıldan uzun süre ile pay senetlerini devretmemesi koşuluyla girişimler, gelir vergisi istisnasından tamamen yararlanabilecek ve herhangi bir iade etmesi gereken tutar bulunmayacaktır.

(III) Genel Değerlendirmeler

7524 Sayılı Kanun ile uygulamaya alınan yasal mevzuat hükümleri, pay edindirme programlarının vergisel açıdan teşvik edilmesi açısından önemli bir adım olmakla birlikte, uygulamada bazı kısıtlamalar ve belirsizliklere neden olabilecektir. İlk olarak, yalnızca T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından belirlenen kriterlere göre "teknogirişim şirketi" olarak nitelendirilebilecek girişimlerle işbu düzenlemenin sınırlı tutulmasının, bu tür programları daha geniş bir yelpazede uygulanabilir kılacak bir esneklikten yoksun bırakabileceği kanaatindeyiz. Oysa ki, yukarıda da belirtmiş olduğumuz üzere, pay edindirme programları esasen her ölçekten teşebbüs tarafından kullanılabilen bir mekanizmadır ve düzenlemenin kapsamının dar tutulması, potansiyel faydaların tam anlamıyla sağlanmasını engelleyebilecektir.

İkinci olarak, girişimlerin gelir vergisi istisnasından tamamen yararlanabilmesi için çalışanların paylarını belirli sürelerle ellerinde tutma zorunluluğu getirilmiş, ancak bu süreler oldukça uzun tutulmuştur. Girişimcilik ekosisteminin dinamik ve hızlı değişen yapısı göz önüne alındığında, bu sürelerin yeniden değerlendirilmesi ve kısaltılması isabetli olabilecektir.

Bununla birlikte, düzenlemede yer alan "ücret niteliğinde kabul edilen pay senetleri" ifadesi, ücret olarak değerlendirilmeyecek pay senetlerinin koşullarını net bir şekilde tanımlamamakta veya yansıtmamaktadır. Bu durum ise özellikle vergisel uygulamalar açısından çeşitli soru işaretleri ve problemlere yol açabilecektir. Bu hususta daha ayrıntılı ve net bir düzenleme yapılmasının, uygulamanın daha öngörülebilir olmasını sağlayacağı kanaatindeyiz.

Son olarak, mevcut düzenleme, pay opsiyon planları ve pay edindirme programlarının işleyiş mekanizmalarını geniş bir çerçevede kapsayan ayrıntılı bir düzenleme olmaktan uzaktır. Bu aşamada girişimcilik ekosisteminde uygulanan çeşitli opsiyonlara ve alternatif mekanizmalara tam olarak cevap veremeyeceğini söylemek mümkündür. Bu nedenle, düzenlemenin kapsamının genişletilmesi ve daha esnek yapılarla uyumlu hale getirilmesi değerlendirme altına alınabilecektir.