İşçinin 29 Ekim Çalışmasının İlgili Yasal Mevzuat Çerçevesinde Değerlendirilmesi

4857 sayılı İş Kanunu (“İş Kanunu”) kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’da (“UBGTK”) ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa dahi, bir iş karşılığı o günün ücretlerinin tam olarak ödenmesi gerekmektedir.

Kanunda sayılan diğer ulusal bayram ve genel tatil günlerinde yapılacak çalışmaların aksine, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’nda işçinin çalışma yapması durumu ve hukuki sonuçları birtakım faklılılar arz etmektedir. Bu itibarla, uygulamada da yer etmiş bu konuya ilişkin genel esasları, ilgili yasal mevuzat ve içtihatlar çerçevesinde işbu yazımızda değerlendirmekteyiz.

1. UBGTK Kapsamında 29 Ekim’in Niteliği ve İşyeri Açma Yasağı

UBGTK’nın 1. maddesine göre “…Cumhuriyetin ilan edildiği 29 Ekim günü Ulusal Bayramdır. Bu bayram 28 Ekim günü 13.00’ten itibaren başlar ve 29 Ekim günü devam eder.” UBGTK’nın 2. maddesine göre diğer ulusal bayram ve genel tatil günleri şu şekildedir:  23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı, 30 Ağustos Zafer Bayramı, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, 1 Ocak yılbaşı günü, 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü ve 15 Temmuz Demokrasi ve Birlik Günü. UBGTK’nın 2. maddesinin son hükmü gereği, 29 Ekim günü özel işyerlerinin kapatılması zorunludur ancak mahiyetleri gereği sürekli görev yapması gereken kuruluşların özel kanunlardaki hükümleri saklıdır (m.2/3).

Görüleceği üzere; hastane, fırın, otel gibi mahiyetleri itibariyle sürekli görev yapması gereken kuruluşların özel kanunlarındaki hükümler saklı kalmak koşuluyla, 29 Ekim günü özel işyerlerinin kapanması zorunlu olup, kural olarak 29 Ekim’de işyerlerinin çalışması ve çalışanların çalıştırılması yasaktır (2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’un 2. maddesi). Ancak, işin niteliği gereği sürekli çalışmak zorunda olan hastane, fırın, otel vb. işyerleri hakkında özel düzenleme ayrık kalmak kaydıyla,  yasada öngörülen işbu işyeri açma yasağının ihlali herhangi bir yaptırıma bağlanmamıştır.

1.1. UBGTK’ın 2/3. Maddesi Kapsamında Otellerin Durumu

UBGTK’nın 2/3. maddesi uyarınca29 ekimde çalıştırılmaya müsaade eden,  sürekli görev yapması gereken hastane, fırın gibi kuruluşların içerisine otellerin girip girmeyeceğinin değerlendirilmesi noktasında, bu alanda görev yapan denetçi-müfettiş kararları ile güncel Yargıtay kararlarında sürekli görev yapması gereken kuruluşların içerisine otellerin de dahil edileceğinin belirtildiği görülmektedir.

Bu durumda otellerin 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’nda işçi çalıştırabileceğini; zira,  işçi çalıştırdığı halde,  iş karşılığını işçinin çalıştığı her bir gün için 1 günlük ücretine ek fazla çalışma ücreti hesaplayarak ödemesi gerektiğini söylemek mümkündür.

2. Çalışanın 29 Ekim’de Çalışma Yapması Durumu

İş Kanunu’nun 44. maddesine göre, kural olarak, ulusal bayramlarda çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmesinde düzenlenebilmekte ve her yeni yıl açılışında bağıtlanan iş sözleşmesinde hüküm bulunsa dahi bu günlerde çalışılacağına dair ek bir kabul dilekçesi de alınması da önerilmektedir . İlgili maddeye göre, toplu iş sözleşmesi yahut iş sözleşmesi ile ulusal bayramlarda çalışılıp çalışılmayacağı düzenlenmediği durumda ilgili günlerde çalışılması işçinin onayına bağlıdır. Belirtmek gerekir ki, hükümde şekli belirtilmiş olmasa da Yargıtay içtihatları gereği bu durumda yazılı onay alınması gerekmektedir.[1] Yukarıdaki başlıkta belirtmiş olduğumuz üzere, 29 Ekim hukuken “Ulusal Bayram” niteliğinde olduğundan bu genel kural 29 Ekim’de yapılacak çalışmalar bakımından da geçerli olacaktır.

2.1. 29 Ekim Çalışmasında İşçinin Hak Kazanacağı Ücretin Hesaplanması

4857 sayılı İş Kanunu’nun 47. maddesi “…işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir.” hükmünü havidir. Buna göre, işçi ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmış olmasa dahi çalışmış gibi ücrete hak kazanacaktır. Yani işçiler, bu günlerde çalışma yapması durumunda ayrıca o günlük ücretine de hak kazanacaktır.

Bir örnekle açıklamak gerekirse, günlük ücreti 100,00-TL olan bir işçi, 29 Ekim’de çalışma yaptığı durumda, çalışma yapmasa dahi hak kazanacağı 100,00-TL günlük ücretine ilaveten 100,00-TL ücrete daha hak kazanacak yani 29 Ekim için günlük  200,00-TL toplam ücrete hak kazanmış olacaktır. Oysa, uygulamada bazı işyerlerinde Kanunun yanlış yorumlanmasından dolayı, ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışılması halinde ücretin % 100 zamlı ödendiği görülebilmektedir.

Yine başka bir örnekle; günlük 30.-TL ücretle çalışan bir işçi için, 29 Ekim tarihinde, 1 günlük 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’nda, işçinin çalışmaması halinde, 30 x 30= 900.-TL ücret alacaktır. Ancak, 29 Ekim tarihinde tatil yapmayıp çalışırsa, 1 günlük ilave yevmiye (30.-TL) ile birlikte toplam 930.-TL alacaktır.

Öte yandan, yukarıda belirttiğimiz üzere 29 Ekim tatili, 28 Ekim 13.00’den itibaren başlamakta olup ilgili gün de “ulusal bayram” gününün bir parçasıdır. Bu durumda 28 Ekim günü 13.00’ten sonra yapılacak çalışmalar de ulusal bayram gününde yapılmış sayılacak ve işçi ona göre ücrete hak kazanacaktır, lakin bu ücret çalıştığı süre üzerinden hesap edileceği için ilave ücret yarım günlük ücret üzerinden hesap edilecektir.

3. Sonuç

Ulusal bayramlarda çalışma yapılması durumu, uygulamada sıklıkla karşılaşılan ve özellikle ücret hesabı bakımından haklı pek çok soruya sebebiyet veren bir konudur. 29 Ekim günü çalışması, 29 Ekim’de iş yeri açma yasağı, özel hükümlere tabi sürekli çalışması gereken istisnai iş yerleri ve 29 Ekim’de işçinin çalışması halinde hak kazanacağı ücret ise çeşitli hukuki farklılıklar nedeniyle bazı sorulara sebebiyet vermektedir. İşbu konunun genel hatlarını açıkladığımız yazımızın ilgililere faydalı olmasını dileriz.